Finansal sistem ve son kararlar (1)

Salih NEFTÇİ

Zayıf zinciri germek

Bu yazı dizisinin yazılıyor hale gelmesi üzücüdür.

Üzücüdür ve bir yerde ekonomi yönetiminin son haftalarda yaptığı (inanılmaz) yanlışların bir sonucudur.

ÖNEMLİ KARARLAR

Ekonomi yönetimi son aylarda finansal sistemi etkileyen önemli kararlar aldı.

Kamuoyu bunların henüz tam olarak farkında değil. (Ekonomi yönetiminin kendisi de bu kararların ‘‘uzun’’ vadeli etkilerini bilmiyoruz ne kadar iyi incelemiş durumda.)

Elimizden geldiğince basite indirgeyerek bir yazı dizisinde tartışacağız.

Yanılmıyorsak sade vatandaşın günlük yaşamını gelecekte çok yakından etkileyecek bazı gelişmelerin başlangıcındayız.

ÖZET

Aşağıdaki kararlar son 7-8 ayın ürünü. İlk bakışta konunun uzmanı olmayanlara biraz teknik gelebilecek noktalar. Ama gerçek farklı.

Aşağıdakiler herkesi yakından ilgilendiriyor.

Faize vergi:

Bir yanda, önceki hükümet tarafından faiz gelirlerine getirilen stopajın kapsamı genişletildi. Öte yandan, faiz gelirlerinden doğrudan vergi alınmaya başlandı. Bu kararlar ilk bakışta daha çok vatandaşı ilgilendirir gibi görünse de, finansal sistemin işleyişi üzerinde de etkileri var.

Bankalar arası işlemlere stopaj:

Vatandaşın kazandığı faize doğrudan vergi getirmekle, kurumların kendi aralarındaki işlemlere stopaj getirmek farklı şeyler. Bankalar arası işlemlere stopaj geldiğinde gelirden değil, sistemin işleyişi için gerekli olan bazı işlemlerden kesinti yapmış oluyorsunuz. Çarklar farklı dönmeye başlıyor.

Reeskontlara vergi:

Eskiden kurumlar yıl içinde kazanılmış, ama cebe girmemiş faizden vergi vermezlerdi. Vergi, para cebe girdiği yıl içinde ödenirdi. Kısa bir süre önce bu değişti. Kurumlar artık cebe girmemiş de olsa, kazandıkları faizin vergisini üç ay içinde ödeyecekler. ‘‘Küçük’’ gibi görünen bu değişiklik bir gün sade vatandaşın yaşantısını temelden etkileyecek gelişmelerin başlangıcı olabilir. İlk izlenim yanıltıcı.

Forward'lara getirilen sınırlama:

Forward işlemler bundan bir süre önce sınırlandı. Öyle ki forward piyasalar bugün artık durma noktasında. Sistem açısından önemli bir gelişme. Ama vatandaşın yaşantısını en az etkileyecek olan da belki bu.

Evet. Gördüğünüz gibi değişiklikler ilk bakışta teknik. Okurların önemli bir bölümü bunlara bir detay olarak bakabilir. Oysa sanırız gelişmeler farklı olacak.

Yukarıda sıraladıklarımız finansal sistemi temelinden sarsabilecek önemdedir.

SONUÇ

Ekonomi yönetiminin stopaj, vergiler ve forward'larla ilgili olarak aldığı kararlar olumsuz koşullar altında işlerlik kazandı.

İşte dün uluslararası piyasalarda yaşananlar.

Kimbilir, belki hükümetteki bazı bakanlar haklıdır. Aradan bir-iki yıl geçer, bir de bakarız sistem olduğu gibi duruyor. Bir şey olmamış.

Ancak, kitap öyle demiyor.

Daha önce yaşanmış deneyler de.

---