DTH'lar ve yeni uygulamalar

Salih NEFTÇİ

Döviz cinsinden tutulan tasarruf hesaplarına kısaca DTH deniyor.

Faize vergi konusundaki yeni uygulamalar şimdi bu hesaplara yeni vergiler getiriyor.

Çünkü, bazı durumlarda kur artışları da faiz sayılıyor, vergiye tabi olabiliyor. ‘‘Normal’’ durumlarda fazla bir risk yok. Ama bir kriz sırasında vatandaş ciddi miktarda vergi ödeyebiliyor.

Basit örneklerle anlatmaya çalışacağız.

ÖRNEK

Elinizdeki 100'ü alıp, dolar cinsi hesaba yatırdınız, yılda yüzde 9 dolar cinsi faiz alacaksınız.

Diyelim ki dolar bir yıl boyunca ikiye katlanmış, 450 bine yükselmiş. Elde ettiğiniz dolar faizini alp 450 bin ile çarpacak TL.'ye çevireceksiniz. Vergiyi TL. cinsi rakam üzerinden ödeyeceksiniz. (450 burada sadece bir örnek.)

Diyelim ki Maliye'nin hesapladığı arındırma oranı yüzde 67.

Oysa, dolardaki artış oranı yüzde 100.

Bu durumda bakın ne oluyor:

Maliye, dolardaki artışın bir kısmını sanki yüksek bir faiz geliri elde etmişsiniz gibi düşünüp sizden vergi alabiliyor. (Elbette, eğer faiziniz belli sınırları aşmışsa.)

SERMAYE KAZANÇLA

Şimdi burada hassas bir noktaya geliyoruz.

Denebilir ki:

‘‘Doların enflasyondan fazla artması bir çeşit spekülatif kazanç. Birçok ülkede, bu çeşit spekülatif kazançlar vergilendiriliyor. Bunda garip bir şey yok.’’

Doğru.

Ama yeni uygulamalarda DTH'leri riskli kılan da zaten bu değil.

ESAS RİSK

Vatandaş DTH hesabı açtırırken aslında tek bir amacı var:

Vatandaş, olası bir kriz sırasında ‘‘Param erimesin yeter’’ diye düşünüyor. Yani DTH açtıranların esas amacı krizden korunmak.

Şimdi bakın bir kriz sırasında neler yaşanıyor?

Türkiye yıllar boyu sıcak para politikası izlemiş olduğu için, hem dolar, hem de mark hızla değer kazanıyor.

Parite aynı kalsa bile, dolar veya mark enflasyonun (çok) üzerinde bir hızla değerleniyor.

SONUÇ

Yani bu durumlarda dövizin yükselmesi aslında bir sermaye kazancı değil. Geciktirilmiş enflasyonun etkisi.

Döviz o yıl belki enflasyonun üstüne çıkıyor, ama aslında ‘‘geçmiş enflasyonları yakalıyor.’’

İşte bu durumda da Maliye gelecek, vatandaşın kur artışlarından elde ettiği gelirin bir kısmını faiz sayacak.

Vergi alacak.

Yeni vergi uygulamalarında belli bazı sınırlar var. Bu sınırların altında kalan faiz gelirleri vergi dışında tutuluyor. Bu önemli, çünkü büyük hesapların bölünüp değişik isimler altında tutulması durumunda vergi zorunluluğu olmayabilir.

Ayrıca, yukarıda basit bir örnek ele aldık. Gerçekte ödenecek vergiler, kurların ve enflasyonun nasıl hareket ettiğine bağlı olacak. Elbette bir de söz konusu krizin boyutu ve ne kadar uzun sürdüğü önemli.

---