Hiç şüphesiz sofranın vazgeçilmezlerinden biridir ekmek. Özellikle bizim kültürümüzde ekmeksiz pek sofraya oturulmaz.
16. yüzyılda da durum pek farklı değilmiş tabii ki. Her gelir düzeyinden ailenin sofrasında mutlaka ekmek varmış. Ama elbette ki padişahın yediği ekmekle halkın yediği ekmek farklıymış. "Ekmek ekmektir, padişahın yediği ekmek de neyin nesi" demeyin. Padişah ve yakın çevresi Bursa’dan gelen özel unla yapılan "has ekmek" yermiş o zaman.
Halk ise kesesine uygun olan ekmeği yermiş. İçine arpa unu da koyulan yassı beyaz ekmek "fodla" o zaman, halkın satın alabileceği en pahalı ekmek türüymüş. Fodladan daha esmer olan somunsa, düşük gelir seviyesine hitap eden en ucuz ekmekmiş. Somunun hamurunda buğday, arpa ve mısır unu varmış. Koyu renk ve şişkin olan bu ekmek diğer ekmek türlerine göre daha lezzetsizmiş. Halkın ekmeği olarak bilinen fodla ve somun, fırından çıkar çıkmaz sepetlere yerleştirilir ve mahalle mahalle gezdirilerek satılırmış. Atla yapılan bu satış çoğunlukla veresiye olur, haftada bir ya da iki kez de mahallelinin borcu toplanırmış.
Mayonezli soğuk kırlangıç balığı
8 kişilik
Hazırlama süresi 15 dakika
Pişirme süresi
40 dakika
Malzeme listesi
1 adet orta boy kırlangıç balığı
(1-1,5 kg ağırlığında)
6 su bardağı su
1 adet orta boy kuru soğan
1/2 demet maydanoz
2-3 adet kuru defne yaprağı
2-3 sap adaçayı
2 çay kaşığı tuz, karabiber
Sosu için;
l 1 su bardağı dolusu ligh mayonez
l 1 yemek kaşığı ketçap
l 2 adet limonun suyu
l 4 çay kaşığı tozşeker
l Türk kahvesi fincanıyla 1 fincan balık suyu
(Tavuk suyu da kullanabilirsiniz.)
l 1 çay kaşığı tuz, kırmızı pul biber
Kırlangıç balığı yerine levrek ya da lüfer gibi beyaz etli balıklar da kullanabilirsiniz. Ancak bu balıklardan birini kullanacaksanız, sos miktarını azaltmalısınız.
Temizlettiğiniz balığı yıkayıp süzdükten sonra geniş bir tencereye yerleştirin ve üzerine suyu aktarın. Soğanı soyup ortadan ikiye böldükten sonra tencereye koyun. Maydanozu ayıklamadan ekleyin. Kuru adaçayı ve defne yapraklarını da balığın üzerine yerleştirdikten sonra tuz ve karabiberi serpin. (Tencereye koyduğunuz otlar balığı lezzetlendirip aromasını artıracaktır.) Tencereyi orta ısılı ateşin üzerine oturtup balığı haşlayın.
Balığın pişip pişmediğini anlamak için balığa bir kürdan batırın. Balık yeterince yumuşaksa pişmiş demektir. Pişme işlemi en az 35-40 dakika sürebilir. Pişen balığı ocaktan alıp soğumasını bekledikten sonra içindeki sebze ve otlarla birlikte süzün. (Haşlama suyundan bir fincan kadar ayırın.) Balığı parçalamadan uzun bir servis tabağına alıp derisini dikkatlice çıkarın. Diğer taraftan, sosu hazırlamak için; mayonezi derin bir kaba koyup üzerine ketçabı ekleyin. Limon suyu, tozşeker, balık suyu, tuz ve kırmızı pul biberi başka bir kasede tel çırpıcı yardımıyla iyice çırpın. Hazırladığınız limonlu karışımı mayonezin üzerine aktarıp iyice karıştırın. Hazırladığınız bu sosu balığın üzerine kaşıkla gezdirip spatula yardımıyla her tarafına yayın. Balığı turşu, limon ve kırmızı balık yumurtalarıyla süsleyip servise sunun.