Türkiye’nin en yeni sakin şehri İznik

Kentler bu vesile ile kendi kimliklerine sahip çıkarak küreselleşme sonucu ortaya çıkan şehir kargaşasına, kentlerin birbirine benzemesine, aynılaşmasının önüne geçerek, yerel yemeklerine, yöresel mimarisine, geleneklerine, göreneklerine, zanaatlarına, esnafına sahip çıkılması ve desteklenmesiyle, üye kentler için ortaya konulan kriterleri sağlamaya çalışmakta.

Geçtiğimiz günlerde Mudanya’nın başarılı Belediye Başkanı Hayri Türkyılmaz’ın, Mudanya ve Trilye’nin marka değerini Cittaslow ve Slowfood standartları ile yükseltmek için kolları sıvadığına tanıklık ettik. Bu konuda değerli çalışmaları olan Nedim Atilla ile birlikte benim de davetli olduğum bir toplantı yaptık. Umarım sonuçlarıyla Bursa ile birlikte Mudanya ve Trilye’nin tanıtımına katkı sağlayan, marka değerini arttıran bir süreç gerçekleşir.
Bursa’da Cittaslow (Yavaş Şehir) hareketi aslında İznik ile başladı. Türkiye’de Cittaslow ağına en son eklenen kent İznik diyebiliriz. İznik, barındırdığı kültürel değerleri, doğal güzellikleri, binlerce yıllık tarihi yapısı, Unesco Dünya Mirası Aday Listesi›nde olup ve Uluslararası Sakin Şehirler Ağı (Cittaslow) unvanını fazlasıyla hak eden, bir açık hava müzesi! Bu vesile ile İznik’in Cittaslow şehirler ağına dahil olmasını sağlayan İznik Belediye Başkanı Kağan Mehmet Usta’yı ve ekibini tebrik ederim.

RESMİ OLARAK İLAN EDİLDİ

Dünya genelinde sadece 30 ülkede ve 286 Cittaslow şehrin standartlarını taşıyan İznik’in, Cittaslow Üyeliği İtalya’da gerçekleşen genel kurulda resmi olarak ilan edildi.
Cittaslow hareketi hızlı ve tüketime dayalı şehir yaşamına alternatif olarak ortaya çıktı. Yavaş şehirler mega kentlere oranla İznik gibi nüfusu az fakat nitelikli kentlerden oluşur. Bir yavaş şehir olabilmek kolay değil. Dünyada sadece belirli kriterlere uyan sayılı kentler yavaş şehir olabilmekte.
BİR YAŞAM TARZI
Tüm bunların yanı sıra dünya genelindeki Cittaslow üyesi şehirler bu ağın farkındalığı sayesinde turizmde popüler olmuş irili ve ufaklı şehirlerdir.
Slow Food hareketi Cittaslow düşüncesinin bir ön aşaması olduğu için yeme ve içmede sadece doymak için tüketmeyen, yediklerinin arkasındaki birikimin, kültürün ve özgünlüğün bilinci ile Slow Food’u dünya çapında küresel bir harekete dönüştürmüşlerdir. Slow Food akımının devamı olan ‘Cittaslow’ da benzer bir düşünce ile daha geniş ve daha derin yerel birlikteliğe dayanan bir kalkınma hareketi yapısına sahiptir. Yaşanılan şehir ve çevrenin farkına vararak, değerini bilerek ve koruyarak yaşama tarzıdır.

Cittaslow nedir ve nasıl doğmuş?

İtalyanca ‘Citta’ (şehir) ve İnglizce ‘Slow’ (yavaş) kelimelerinden oluşan Cittaslow kelimesi, ‘sakin sehir’ anlamında kullanılmaktadır ve hareketin temeli 1999 yılında İtalya’nın Orvieto şehrinde ‘Slow Food’ hareketine öncülük yapan İtalya’nın Greve, Orvieto, Bra ve Positano’nun belediye başkanları tarafından atıldı. Cittaslow’un sembolü turuncu renkli ve kabuğunun üstünde şehri taşıyan bir salyangoz.

KENTLER BİRLİĞİ

Cittaslow hareketinin kurucuları Slow Food felsefesinde şehirdeki ve bölgelerindeki çalışmalarda birçok ipucu buldular. Dört kurucu şehir de başarılı turizm destinasyonu olmakla birlikte hızlı dünya tarafından ezilecekleri tehlikesi içerisindeydiler. Turizmdeki başarıları sonucu şehir merkezindeki araç trafiği artmış, fast food restoranları artarak daha çok turist çekmeye başlamışlar ve reklam tabelaları artarak, ışık kirliliğine yol açmaktaydı. Yapılmak istenen bu şehirleri ‘sakinleştirmekti’. Cittaslow kısaca, küreselleşmenin şehirlerin dokusunu, sakinlerini ve yaşam tarzını standartlaştırmasını ve yerel özellikleri ortadan kaldırmasını engellemek için Slow Food hareketinden ortaya çıkmış bir kentler birliğidir.

ÖZGÜN DEĞERLER

Slow Food da olduğu gibi üyelik esasına dayanır. Cittaslow’un sembolü Cittaslow hareketinin felsefesine bakılacak olunursa temel amaçlar arasında şehirlerdeki yaşam kalitesini artırma ve şehirlerin franchise şirketlerinin etkin olduğu tek düzeliği ve Amerikanlaşmasını önlemektir. Dış etkenlere karşı yerel dinamikleri harekete geçirme ön plandadır. Yöresel, bölgesel ve kültürel farkındalık ve şehirlerin ve çevresinin özgün değerlerin vurgulanması da yine temel amaçlar arasındadır.

TEPKİ OLARAK DOĞMUŞ

Slow Food hareketi küreselleşmeye ve Mc Donaldlaşmaya karşı bir direk cevap olarak görülmektedir. İtalya, Roma’da gastronomi gazetecisi Carlo Petrini tarafından Mc Dolands’ın Roma’daki İspanyol Merdivenleri’nde bir fast food restoranı açma planına tepki olarak 1986 yılında kurulmuştur.

Slow Food’un amacı

1. Beslenme: İyi, temiz, adaletli.
2. Tüketici: Yardımcı üretici.
3. Küçük işletme yapılarının korunması.
4. Kısa transfer yolları ve sürdürülebilirlik.
Slow Food geçen sürede uluslar arası bir birliğe dönüştü. 153 ülkede 100.000’nin üzerinde üyesi bulunan Slow Food hareketinin merkezi, aynı zamanda bir Cittaslow olan İtalya’nın Bra kentinde bulunmaktadır. Artan yaşam kalitesi ve sürdürülebilirlik bilinci yanında organik ve yöresel gıda maddelerine artan talep Slow Food hareketini olumlu etkilemektedir.

Türkiye’de yavaş şehir hareketi

Cittaslow (Yavaş Şehir) hareketinin 2019 yılı itibarıyla dünyada 30 ülkede, 252 kentte üyesi bulunmaktadır. Türkiye’de yavaş şehir hareketine bakıldığında ise, 2009 yılında İzmir’in Seferihisar ilçesinin üyeliği ile başlayan yavaş şehir hareketi, sürdürülebilir şehirleri temel alması bakımından diğer kentler tarafından da dikkate alınmış ve 2019 yılı itibarıyla Yavaş Şehir Birliği’ne 15 kent üye olmuştur. Türkiye’nin ilk yavaş şehri olan Seferihisar’ın (2009) ardından Akyaka (2011), Gökçeada (2011), Taraklı (2011), Yenipazar (2011), Yalvaç (2012), Vize (2012), Perşembe (2012), Halfeti (2013), Şavşat (2015), Uzundere (2016), Eğirdir (2017), Gerze (2017), Göynük (2017), Mudurnu (2018) ve son olarak da 2021 yılında İznik Yavaş Şehir Birliği’ne katıldı.

Yavaş şehir üyelik kriterleri: ‘çevre ve enerji politikaları’, ‘altyapı politikaları’. ‘kentsel yaşam kalitesi politikaları’, ‘tarımsal, turistik, esnaf ve sanatkârlara yönelik politikalar’, ‘misafirperverlik, farkındalık ve eğitim politikaları’, ‘sosyal uyum politikaları’ ve ‘ortaklıklar’ olmak üzere 7 ana başlık altında toplanmaktadır. Söz konusu politika kriterleri kısaca şöyle açıklanabilir.

Çevre ve enerji politikaları kriterleri, hava, su ve toprak kirliliğinin önlenmesi, kentsel katı atıklar ile endüstriyel ve evsel atıkların geri dönüşümü, çevreye zarar vermeyen yenilenebilir enerji kaynakları ile enerji tasarrufunun sağlanması, görüntü ve gürültü kirliliğinin önüne geçilmesi ile biyo-çeşitliliğin korunması ilkeleri üzerinde durmaktadır.

İznik için neler yapılmalı?

İznik’in kentsel yaşam kalitesinin artırılmasına katkı verme amacına yönelik olarak şu öneriler getirilebilir:
-İznik’in yerel tarım ürünleri ve geleneksel yemekleri öne çıkarılmalı, otel ve restoranların menülerine, bu yönde bilgilendirici açıklamalar eklenmelidir
-İznik köylerinde unutulmaya yüz tutmuş gelenek, görenekleriyle birlikte yemek reçeteleri araştırılmalı, ortaya çıkarılmalıdır.
-İznik içerisinde kadınlara ve gençlere yönelik geleneksel yemek türlerini yapmalarını sağlayacak workshoplar, gastronomi günleri düzenlenmelidir.
-Yavaş şehir mantığı ve niteliğini İznik’teki hizmet işletmelerinden başlamak üzere, okullara ve İznik’te yaşayanlara bir eğitim seferberliği yapılarak anlatılmalı, içselleştirecek uygulamalar yapılmalıdır.

TANITIM YAPILMALI

-2023 yılında İznik Cittaslow Çalıştayı yapılarak bu konuda söz söyleyecek kişi, kurum, akademisyen ve STK’ları bir araya getirmelidir.
-Cittaslow meraklısı yerli ve yabancı kaliteli turisti çekecek, turizm ve gastronomi basınına yönelik bir basın ve visittour planlanmalıdır.
-Cittaslow ve slowfood turları düzenleyen tur şirketlerini davet ederek İznik ve Cittaslow İznik tanıtımı ve turlar düzenlenmelidir.
-Kentin popülerlik kazanması sebebiyle gerçekleşen hızlı göç sonucu kente gelen yabancı yatırımcıların yerel üreticiyi zarara uğratması ve gelirini düşürmesi sorunu ile ilgili olarak; yapılacak düzenlemeler ile kentteki ekonomik oluşumlarda yerel üreticilere çeşitli teşvikler verilerek yerel üreticilerin yabancı yatırımcılar karşısında zor durumda kalmaları önlenebilir.

HALK BİLGİLENDİRİLMELİ

-Kente gelen göç ile birlikte artan nüfus, halkın kentsel yaşam kalitesini olumsuz etkilemektedir. Bu kapsamda yavaş şehir hareketinin 50.000 kişi kriteri olarak koyduğu nüfus politikası da göz önünde bulundurularak imar ve ruhsat izni düzenlemeleri ile yaşanan veya yaşanabilecek nüfus artışı belli seviyelerde kontrol altına alınabilir.
-Siyasal katılım ve bilgi edinme konularına önem verilerek, halk yapılacak faaliyetlerde daha şeffaf olarak bilgilendirilmeli ve karar alma süreçlerine dahil edilmelidir. Belediye veya kaymakamlık bünyesinde yapılacak faaliyetler elektronik yolla ve kentin belirli noktalarına konulacak ilan panoları veya mevcut ilan panolarının iyileştirilmesi ile halka en hızlı ve açık şekilde ulaştırılmalı.

BETONLAŞMANIN ÖNÜNE GEÇİLMELİ

-Altyapı politikalarının iyileştirilmesi ile kanalizasyon sistemleri geliştirilmeli ve yollardaki bozukluklar giderilmelidir.
-Engelli vatandaşların daha rahat şekilde yaşamaları adına kamu ve özel kuruluşlar ile kent genelindeki kaldırımlarda engelli rampaları ve engelli şeritlerinin artırılması hedeflenmelidir. Bu kapsamda ilk olarak kentteki esnafın kaldırım işgalinin önüne geçilmesiyle başta engelli vatandaşların sonra da genel olarak halkın kaldırımları etkin kullanımı sağlanabilir. Ayrıca toplu taşıma araçlarında engelli bireylerin de rahat şekilde kullanabilecekleri araçlar tercih edilebilir.
-Planlı kentleşme politikalarının uygulanması ile kentteki betonlaşma azaltılmalı ve tarıma elverişli alanların imara açılmasının önüne geçilmelidir. İznik Belediyesi’nin hazırlayacağı imar planlaması çerçevesinde kentteki yeşil alanların ve tarım alanlarının koruma altına alınması ile kentin betonlaşma oranı azaltılabilir ve tarım arazilerinin yok olması engellenebilir.
-Tarihi ve kültürel yapılar daha sağlıklı şekilde korunarak gelecek kuşaklara aktarılmalıdır. Kentteki tarihi ve kültürel bölgelerin haritası çıkarılarak bu bölgeler ve çevresinde koruma alanları oluşturulup, bu yapılar iyileştirilmelidir. Bu koruma alanlarının belirlenmesi ile tarihi ve kültürel bölgelerin yakınlarında oluşabilecek yapılaşmanın da önüne geçilmesi ve bu bölgelerin daha sağlıklı bir çevreye kavuşturulması gerçekleştirilebilir.
-Trafiğin azaltılması ve hava kirliliğinin kontrol altına alınması bağlamında toplu taşıma teşvik edilmelidir. Bu kapsamda İznik ve çevresine geniş ölçekli bir toplu taşıma ağı sağlanabilir. Ayrıca kentin merkezinde belirli noktalara bisiklet durakları konularak bisiklet yolları geliştirilebilir. Halkın kısa mesafelerde bisiklet kullanımının teşvik edilmesi yoluyla hem araç trafiği yoğunluğu hem de hava kirliliği sorunu azaltılabilir.