Salep mi sahlep mi?

Peki, çok kez ‘salep mi sahlep mi hangisi?’ diyerek tereddüt ettiğimiz bu içeceğin hikayesi nedir? Her ikisi de yaygın olarak kullanıldığı için kafa karışıklığına sebep olması mümkün. Salep nerede, sahlep nerede kullanılıyor bir bakalım.
Salep kelimesi Latincede ‘orchis’ olarak söyleniyor. Bu kelimenin Türkçe ’deki karşılığı ise salep olarak çevriliyor. Salep kelimesi dilimize aslında Arapça’daki ‘sahlap’ kelimesinden geçmiştir. Salebin elde edildiği yabani orkide bitkisi pek çok türe sahiptir ve bunların hepsi Latince olarak adlandırılmaktadır. İşte bu zorluktan kurtulmak için salep elde edilen tüm bu orkide türlerine ortak ad olarak ‘sahlep’ ismi verilmiştir. Bu bitkiden elde edilen içecek yapılan toz ise salep olarak adlandırılmıştır. Yani salep kelimesi, sahlap kelimesinin zamanla evirilmesi ile dilimize girmiştir. Ancak halen bitki ile içeceği ayırabilmek için bitkiye sahlep, içeceğe ise salep denilmektedir.
Yani bu demek oluyor ki salep ve sahlep kullanımı yanlış değildir. Ancak sahlep Arapça’ya daha yakın ve dilimizde söylenmesi oldukça zor bir kelime. Bu nedenle salep daha Türkçe diyebiliriz.

ANAVATANI ANADOLU

Salep en bilinen hali ile hoş kokulu, süt veya suyla yapılan, tarçın dökülerek içilen bir içecektir. Aynı zamanda dondurma yapımında da çok büyük yer tutar. Salep neden yapılır diyenler içinse salebin bitkilerden elde edildiğini söyleyebiliriz. Yabani orkidelerin çoğu yumru köklüdür. İşte bunların kökündeki yumrular salep yapımında kullanılır. Ülkemizde bu bitkiler ise ‘salepgiller’ olarak adlandırılır. Orkide, kutup kuşağı haricinde dünyanın hemen her tarafında Türkiye’de ise Muğla, Milas, Isparta, Antalya, Kahramanmaraş, Van, Kastamonu, Taşköprü ve Safranbolu’da yaygın olarak yetişmektedir. Ancak, Burdur’un Bucak ilçesi salep pazarlamasında ön plana çıkmış ve doğal salep kafeleri ile tanınmaktadır. Ticari salep çeşitleri içinde Muğla, Kahramanmaraş ve Kastamonu salebi en iyiler arasındadır. Kaynaklar Anadolu’da salep tüketiminin 8. yüzyıldan buyana devam ettiğini bildirmektedir. Bu durumda 13 yüzyıldan itibaren farklı orkide türlerinin doğadan toplanarak ticaretinin yapıldığı anlaşılmaktadır. Yetişmesi, toplanması çok zor ve zahmetli olan sahlep, bu nedenle çok pahalı ve zor bulunan bir hammaddedir.
Ayrıca kahvenin yaygınlaşmasından önce Avrupa’da özellikle İngiltere’de salebin yaygın olarak tüketildiği, özel salep dükkânlarında ekmek ve tereyağı ile birlikte servis edildiği bilinmektedir. Orkide türlerinin doğadan toplanarak salep formunda pazarlandığı ve tüketildiği belli başlı ülkeler Türkiye, Almanya, Yunanistan, Afganistan ve Seylan’dır. Geleneksel bir içecek ve katkı maddesi olarak kullanımı Türkiye’ye özgü olan salep, Türk kültürünün etkisiyle, özellikle Osmanlı Devleti egemenliğinde kalmış olan bir çok Balkan ve Orta Doğu ülkesinde halen tüketilmektedir.

MARAŞ DONDURMASI

Kahramanmaraş yöresinde Maraşlı Osman Ağa diye bilinen kişi Osmanlı saraylarına ve asil konaklarına salep satardı. Bir gün satış bittikten sonra artan salebi şeker ve süt karışımı olarak kara gömmüş. Ertesi gün baktığında, salebin kıvamındaki değişiklik dikkatini çekmiş. Süt, şeker ve salep karışımının yoğunluk kazandığını ve sakız gibi uzadığını görmüş. Önce kendisi tatmış ve farklı bir lezzet olduğunun farkına varmış. Daha sonra bulduğu bu yeni karışımı Osman Ağa çevresindekilere tattırmış. Bu yeni bulunan gıda maddesini tadanlar çok beğenmiş ve ‘Salepli Karsambaç’ bu şekilde karşımıza çıkmış. Bu gıda maddesi üç kuşak sonra ‘Maraş Dondurması’ olarak tanınmaya başlanmış ve günümüze kadar gelmiş.

BURSA’DA 2019 EN BEĞENİLENLER

Türkiye’de ve dünyada gelenektir. Her yıl sona erdiğinde her sektörde olduğu gibi geçen yılın en iyileri seçilir. Türkiye’de gastronomi ve yeme içme sektörünün en iyileri çeşitli dernek ve kuruluşlar önderliğinde yapıldı.
Bursa’nın yeme içme alanındaki sosyal medya fenomeni ‘Pissboğazlar’ da 2019’un alanındaki en iyi işletmelerini yine takipçilerin oylarıyla belirledi. Bursa’nın 2019 en çok beğenilen işletmelerini ‘Pissboğazlar’ hesabın adresinde bulabilirsiniz.
Bu tür faaliyetlerin şehrin gastronomisine katkı sağladığı için, katılımının her sene artmasını bir şölen havasında yapılmasını öneriyoruz.