Meteoroloji cahilleri, Mavi Güneş’in sırrını biraz zor açıklar!

Görüntüleri inceleyen bir grup bilim insanı bu olayın nedenini hálá çözememiş! Halbuki mavi ay, mavi dağ, mavi pus gibi bu olayın nedenini İTÜ Meteoroloji Mühendisliği Bölümü’nün birinci sınıf öğrencileri bile açıklayabilirdi.

Atmosferde çok sayıda optik olay meydana gelir. Açık havada gökyüzü mavi; ufuk ise süt beyazdır. Gündoğumu ve günbatımında gökyüzü pembe, kırmızı, turuncu ve morun parlak renklerini içeren bir görünüm kazanır. Gece, yıldızlardan, gezegenlerden ve Ay’dan gelen ışık dışında gökyüzü karanlıktır. Gece boyunca Ay’ın da büyüklüğü ve renkleri değişir. Gece yıldızlar sürekli olarak göz kırpıyormuş gibi görünür. Tüm bunları anlayabilmek için güneş ışığının atmosferle olan etkileşimi yakından incelenmelidir.

Atmosfere ulaşan güneş radyasyonunun yaklaşık yarısı görünür ışık formundadır. Güneş ışığı atmosfere girdiğinde absorbsiyon, yansıma ve saçılmaya uğrar ya da her hangi bir engelle karşılaşmaksızın yoluna devam eder. Saçılmaya genellikle hava molekülleri, küçük toz parçacıkları, su molekülleri ve çeşitli kirleticiler gibi çok küçük boyutlu maddeler neden olur. Güneş ışığı atmosfere girdiğinde mor, mavi ve yeşil gibi görünür ışığın kısa dalga boyları, sarı, turuncu ve özellikle kırmızı gibi uzun dalga boyundaki ışığa göre daha fazla saçılmaya uğrar. Öyle ki mor ışık, kırmızı ışıktan 16 kat daha fazla saçılır. Gökyüzüne baktığımız zaman, görünür ışığın mor, mavi ve yeşil dalga boylarındaki saçılmış ışık bütün yönlerde gözümüze ulaşır. Bu dalga boylarındaki saçılmış ışığın birlikte oluşturduğu etki mavi ışık olarak algılanır. Bu nedenle gökyüzü mavi olarak görünür. Toz fırtınaları nedeniyle Mars da, öğle vakti kırmızı, günbatımında ise mor bir renk alır.

GÖKYÜZÜNE ASILI PARÇACIKLAR RENK VERİYOR

Hava molekülleri ve çok küçük parçacıklar tarafından mavi ışığın seçici saçılımı, uzaktaki dağların mavi görünmesine neden olabilir. Bazı yerler (insan kaynaklı hava kirliliğinden uzak alanlar dahil) "mavi pus"la örtülebilir. Mavi pus bazı özel süreçlerin sonucunda meydana gelmektedir. Bitkiler tarafından ozonla etkileşebilen son derece küçük parçacıklar atmosfere bırakılır. Bu etkileşim, mavi ışığı seçici olarak saçan küçük parçacıkların oluşmasına neden olur. Atmosferde asılı haldeki toz ve tuz gibi küçük parçacıkların miktarı arttıkça gökyüzünün rengi de maviden süt beyaza değişir. Bu parçacıklar boyutça çok küçük olmalarına karşın, görünür ışığın bütün dalga boylarını her yönde ve eşit bir şekilde saçılmaya uğratacak kadar büyüktür (geometrik saçılma). Bu olay pus olarak adlandırılır.

Gökyüzünün rengi, atmosferde ne kadar asılı madde olduğu hakkında bir fikir verir. Örneğin, ne kadar çok asılı madde varsa, saçılma da o kadar fazla olacak ve gökyüzü daha beyaz görünecektir. Asılı parçacıkların önemli bir kısmı yere yakın olduğundan, ufuk beyaz renkte görünür. Eğer bir dağın tepesinde isek, asılı parçacıkların önemli bir kısmı, bulunduğumuz seviyenin altında kalacağı için gökyüzü koyu mavi bir renkte görünür.

TÜRKÇESİ, ÇIKMAZ AYIN SON ÇARŞAMBASI!

Güneş ışığının çok sayıdaki atmosferik parçacık tarafından saçılması bazen alışılmadık görüntülerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Eğer volkanik kül, toz, duman, parçacıklar ve kirleticiler üniform bir büyüklükte ise güneş ışığını seçici olarak saçabilirler. Böyle bir durumda, öğle vaktinde bile güneş turuncu, yeşil ve hatta mavi renkte görünebilir. Örneğin güneşin mavi renkte görünebilmesi için asılı parçacıkların büyüklüğünün, görünür ışığın dalga boyuna yakın olması gerekir. Bu koşullar altında gerçekleşen saçılma Mie Saçılması olarak adlandırılır. Yukarıda bahsedilen türden parçacıklar kırmızı ışığı mavi ışıktan daha fazla saçılmaya uğratarak güneşin mavi, gökyüzünün ise kırmızımsı bir renk almasına neden olurlar. Özetle mavi güneş, havada asılı (toz, tuz, kum gibi) parçacıkların büyüklüğü görünür ışığın dalga boyuna eşit olduğu (Mie Saçılması) zamanlar oluşur.

İngilizce’de "Mavi Ay Gerçekleşince" (Once in a Blue Moon) şeklinde belirsiz ve uzak bir zamanı ifade eden bir söz vardır. Türkçede ise bunu şöyle ifade edebiliriz: Unvanı ve makamı her ne olursa olsun gerçek anlamda meteorolojiden anlamayanlara bu olayın nedenini sorarsanız daha çok beklersiniz; çünkü onlar bunu ancak "çıkmaz ayın son çarşambası" açıklayabilir...