Sınav kaygısı nasıl yenilir?

Kaygının birçok sebebi var ama bunların iki tanesi sınav için çok önemli.

Birincisi, ‘hazır olmama’ durumu.

Kaygı, korkunun korkusudur. Aslında ortada o an direkt bir tehlike yoktur ama beyin o korku varmış gibi düşünür ve şimdiden korku duygusunu hissetmeye başlar.

Peki, neden şimdiden korkuyu hissetmeye başlar?

Çünkü o korkuyu yaratan olayla karşılaştığında, o olayla baş edebilmek için hazır olmak ister.

Örneğin; araba kullanmayı çok iyi bilmiyorsanız ve trafiğe çıkmaya hazır değilseniz trafiğe çıktığınızda doğal olarak kaygılanırsınız.

Bir öğrenci sınava hazır değilse, kaygılı olacaktır.

Şu anda bu kaygıyı yenmek biraz zor. Çünkü hazırlanmak için sınava çok az süre kaldı. Ama ilerisi için hazırlanmak çok önemli.

(Bu arada bazı öğrenciler düşük bilişsel kapasitesinden dolayı sınava hazırlanmakta zorlanmış olabilir. Keşke eğitim sistemimiz, bilişsel becerisi düşük olan çocukları zorla sınava hazırlamaktansa onları güçlü olduğu alanlarda -spor, sanat, müzik gibi- hazırlasa.)

UTANÇ

Öğrencilerde kaygıyı oluşturan ikinci etken de ‘utanç’ duygusudur.

Öğrenci şöyle düşünür: “Ben bu sınavda başarısız olursam insanlar beni yargılayacak ve kendimden utanacağım.”

Bu öğrencilerin kafalarından şu tür düşünceler geçer:

“Başaramazsam insanların gözünden düşeceğim.”

“Başaramazsam insanlar benim zekâmdan/yeteneğimden şüphe edecek.”

“Başaramazsam bir hiç olacağım.”

“Başaramazsam ailemin yüzüne bakamam.”

“Başaramazsam ailemi hayal kırıklığına uğratırım.”

“Başaramazsam ailem ve insanlar beni sevmeyecek.”

“Başaramazsam hayatta iyi bir konuma gelemem.”

Bu tür düşüncelere sahip olan çocuklar başarısızlık yaşadıklarında utanç yaşayacakları için kaygılanmaya başlar.

Peki bu düşünceler neden bazı çocuklarda oluşuyor da bazılarında oluşmuyor?

UTANCIN SEBEBİ

Küçükken koşulsuz sevgi görenler, olduğu gibi kabul edilenler, başarısızlığı öğrenme fırsatı olarak kodlayanlar, ödevleri not için değil öğrenmek için yapanlar, bu tür düşüncelere çok sahip olmuyor. Kendisi olarak kabul gördükleri için kendilerinden utanmıyor. Dolayısıyla sınav kaygısını da çok yaşamıyor.

Sizce bizim öğrencilerdeki kaygının sebebi daha çok ‘hazır olmama’ mıdır yoksa ‘utanç’ duygusu mudur?

ARAŞTIRMALAR

‘2015 PISA Öğrenci Refahı Raporu’ için çocuklara şöyle bir soru soruluyor:

Sınava hazır hissetsen bile endişelenir misin?

Bizim çocukların % 59’u evet diyor. Bu ne demek?

Bizim çocukların en az % 59’u utanç duygusu ile yaşıyor. Çocukların çoğunu endişelendiren aslında sınav değil, sınavın olumsuz olma durumunda başına gelecekler veya hissedecekleri utanç duygusu.

Dahası öğrencilerin % 70’i test zor olacak ve % 74’ü kötü not alacağım diye korkuyor.

Öğrencilerin % 69’u da okulda kendisine verilen bir işi nasıl çözeceğini bilmiyorsa endişeleniyor. Çünkü çözemezse rezil olacağını düşünüyor.

Kısacası, bizim okullarda çocukların çoğu utanç duygusu ile yaşıyor. Utanç duygusu, ölüme en yakın olan duygudur. Utanç duygusunu yaşayan kişi, neredeyse ‘yok olmak’ ister ve enerjisi düşer. Ondan dolayı ölüme en yakın duygu olarak adlandırılır.

KAYGILI ÇOCUK UYKU SORUNU YAŞAR

Kaygılı çocukların kaygısını şimdiden yenmek gerekir. Çünkü çocuk kaygılı olmaya devam ederse, aynı zamanda uyku sorunu da yaşar.

Nasıl mı?

Geçmiş zamanları düşünün. İnsanlar, kabile halinde yaşarken, aslan gibi tehlikeli hayvanlardan korkuyorlardı. Aslan tarafından yenilme korkusu olan bir kişi, derin uykuya dalarsa tamamen korumasız kalır. Onun için derin uykuya dalmaması gerekir.

Beyin, beden derin uykuya dalmak üzereyken, bedeni uyandırır. Bedeni korumasız bırakmak istemez. Onun için kaygılı insanlar sık sık uyanır, derin duyguya dalamaz. Kısacası, çocuğun sınav kaygısı varsa bu korkuyu şimdiden yenmek gerekir ki çocuk sınava kadar rahat uyuyabilsin. Uykusunu almış olursa sınava daha dinç ve dingin girecektir. Bu da başarısını artıracaktır.

NE YAPILMALI?

- Kaygının sebebi hazır olmama ise bunun için iyi bir hazırlık gerekiyor. Planlı ve programlı çalışma gibi. Bu sınav için geç ama diğer sınavlar için yapılabilir.

Bir öğrenci birçok sebepten dolayı sınava hazır hissetmeyebilir. Bunun nedenini bulmak çok önemli.

Sebep utanç ise ailenin çocuğu olduğu gibi kabul etmesi gerekiyor. Aile, çocuğuna daha önce sınav baskısı yaptıysa ve “Sınav kazanmazsan değerin düşer” mesajı verdiyse şu anda çocuğa kendisini iyi hissettirmek için bunun tersini söylemek çok işe yaramaz. Çünkü çocuk bu mesaja inanmakta zorlanır.

Ama aile kendi hatasını kabul edip, çocuğundan özür dilerse ve yeni bir ilişkinin temellerini atarsa o zaman bu konuşma inandırıcı olur ve çocuk rahatlar.

Yıllarca çocuğa verilmiş olumsuz mesajların etkisi birden kaybolmaz ama en azından bu konuşma bir başlangıç olur.

Çocuğuna başarı baskısı yapmış bir baba, “Çok haklısınız. Çocuğumu karşıma alıp benim de koyuvermem lazım” dedi. Yani, baba başarı için o kadar kasmış ki kendisi de bu baskıyı bırakmak istiyor.

Kısacası, aile çocuğuna samimi olarak, “Sen, senin sınavından daha çok değerlisin” mesajı verirse çocuğun sınav kaygısı bitmese de azalacaktır.