Ne kadar bireysiniz, ne kadar bencil?

“Özgür Bey erkek arkadaşım çok bencil davranıyor. .......Bencil olmak, birey olmak mıdır?.....”

Güzel ve önemli bir soru. Birey olmak ile bencil olmak tamamen farklı şeyler. Bu konuyu biraz daha açmak gerekecek sanırım.

Harvard Üniversitesinden  Prof. Robert Kegan bu adımları çok iyi açıklıyor.  Adımları okuyun, bakalım siz hangisine giriyorsunuz. Daha çok birey misiniz, bencil mi?

Ha unutmayın bu bir yolculuk. Birey olma yolundaki yolculuğa herkes bencil başlıyor. Tek bir tanıma da girmeyebilirsiniz. Aralarda (duraklarda) olup, her iki özelliği gösteriyor olabilirsiniz.

Araçsal düşünenler (benciller)

Birey olmanın en alt basamağında ‘araçsal’ düşünenler var. Bu kişiler her şeyi siyah beyaz görüyor. Onlar için hayat doğrular ve yanlışlardan ibaret. Bu kişiler için bir şey ya doğrudur, ya yanlıştır. Ortası yok.

Ceza ve ödül kavramları da çok önemli bu kişiler için. Bir davranış ya ödül getirir ya ceza. Ödül getiren davranışları yapmak çok önemli.

Bu kişiler hayattaki objeleri ve kişileri kendi isteklerini ve ihtiyaçlarını karşılayan araçlar olarak görür. Onun için bu kişilere araçsal düşünenler diyoruz. Otoriteyi sorgulamaz bu kişiler. Çünkü ceza gelebilir. İhtiyaçları karşılandığı sürece mutludur.

İşte bu kişiler bencil kişiler.

Bu kişiler diğer insanlar için bir şey yapmaz mı? Yapar çünkü karşılığında bir ihtiyaçlarının karşılanacağını düşünür.

Sosyal düşünenler (sen odaklılar)

Bir üstte sosyal düşünenler var. Sosyal düşünenler bir üst bilinç düzeyine ulaşmıştır. Genelde insanları araç olarak görmez ama onlar için ilişkiler ve roller ön plandadır. Kendi rolleri dışına çıkmak risklidir.�

Diğer insanlar tarafından kabul görmek ve sevilmek çok önemlidir. Bu kişiler  çok çatışmaya girmez çünkü sevilmeyeceğini düşünür. Özgüvenleri kabul görmek ve sevilmek üzerine kuruludur.

Diğer insanlar onu sevdiği sürece mutludur. Bu tür insanlar kendi mutluluklarını genelde diğer insanların mutluluğu üzerine kurar. Bu da sorunludur.

Kendi mutluluğunu diğer insanların mutluluğu üzerine inşa etmek zaten birey olmanın önündeki en büyük engel.

(Bu arada bunun başka versiyonu da gerceklestiremedigimiz hayalleri çocuklarımıza yüklemek. Onların başarılarıyla kendimizi tatmin etmek ve kabul görmek.)

Yazarlar (bireyler)

Asıl birey olmak bu düzeyde başlıyor. Bu tür kişiler kendi değer yargılarını, prensiplerini ve düşünme tarzlarını oluşturacak bilinç düzeyine ulaşmıştır.

Kendi değer yargılarını kendileri oluşturur. Yani kendileri yazar. Kendi değerlerini kendinin yarattığının farkındadır.  Kendi değerlerini ve prensiplerini mümkün olduğu kadar netleştirmeye çalışır.

Diğer insanların farklı değerleri olduğunu bilir.

Kendilerine toplum ve çevreden yüklenen anlamların ve beklentilerin farkındadır. Diğer insanların onunla ilgili yargılarından ziyade (bu da önemli) kendisi ile ilgili yargıları önemlidir. Özgüvenleri başkalarına bağlı değildir. Kendi değerlerini yaşadığı sürece mutludur.

Bu kişiler diğer insanları mutlu eder ama diğer insanları mutlu etmenin bedelini kendileri öderse, bunu yapmazlar. En azından her zaman yapmazlar.

Araştırmalar göre başarılı liderlerin çoğu bu düzeye ulaşmıştır.

(Farkları biraz keskin anlattım ama dediğim gibi bu kadar keskin değil. Bu gelişim süreci bir yolculuk ve arada duraklar var.)

Birey olmak ve bencil olmak

İşte birey olmak ile bencil olmak arasındaki fark burada. Benciller araçsal düşünenler, birey olanlar yazarlar, yani değer ve prensip odaklı olanlar.

Birey olmak için ilk önce kendimizin nerede olduğuna karar vermemiz gerekiyor. Tabii ki araçsal düşünen insanların kendilerine objektif olarak bakarak buna karar vermesi zor. Bu bilinç düzeyinde değiller.

İşte bu da liderin görevi. Anne ve baba da bir lider. Okul müdürü, genel müdür ya da bir yönetici sürekli insanları bir üste cıkarmalıdır. Kolay gelsin.

Bu arada size iki soru.

Sizce Türkiye’de daha çok hangi gruptan insan var?

Eğitim sistemimiz ne tür bireyler yetiştiriyor?

Not:�Yorumlar ve tartışmalar için www.facebook.com/bolatozgur adresindeyim.