Ceza, neden işe yaramaz?

Anaokulu saat 16.00’da kapanıyor.

Ama birçok veli çocuklarını almak için geç geliyor. Öğretmenler de bu yüzden okulda beklemek zorunda kalıyor.

Okulun yöneticileri sorunu çözmek için iki bilim insanına başvuruyor.

Prof. Uri Gneezy ve Prof. Aldo Rustichini sorunu para cezasıyla çözmeye karar veriyor.

Geç kalan veliler her 10 dakika için 3 dolar ödeyecek. Bu da ayda 360 dolar eder.

Bu karar velilere bildiriliyor ve sonuç izleniyor.

Sizce geç gelme sayısı artmış mıdır azalmış mıdır?

SONUÇ

6 hafta boyunca ceza yöntemine devam ediliyor ve görülüyor ki velilerin geç gelmesi azalmak yerine, tam iki kat artmış.

Hatta ceza kalktıktan sonra bile ceza uygulamasından sonra ulaşılan yüksek oran sabit kalmış

Ama neden? Cezanın istenmeyen davranışı ortadan kaldırması gerekmiyor mu?

CEZA MEŞRULAŞTIRIR

Geç gelme davranışında artış oluyor çünkü ceza geç gelme davranışını meşrulaştırıyor.

Veliler cezayı ödeyerek geç gelme hakkını kazanıyor. “Cezayı öderim, geç gelirim.” diye düşünüyor.

Ceza davranışı bitirmiyor, tam tersi artırıyor.

ÖRNEKLER

Eğitim verdiğim bir şirkette müdür şöyle bir olay anlattı.

Çok iyi bir satış elemanı akşam yazması gereken satış raporunu yazmıyormuş. Müdür de “Satışta çok iyisin ama satış raporunu yazmazsan priminden %15 keserim.” demiş.

Satış elemanı da bu tehdidin üzerine “Ohh be rahatladım. %15’e razıyım.” demiş.

Ceza, rapor yazmama hakkını satış elemanına vermiş.

CEZA AĞIR OLURSA

Cezanın ağırlığı bile davranışı etkilemiyor.

Öyle olsaydı, Arap ülkelerinde ve Amerika’da idam gerektiren suçlardan insanlar kaçardı. İdam olduğunu bilmesine rağmen hala suç işlenmektedir.

DUYGU YÖNETİMİ

Ceza davranışı meşrulaştırdığı gibi, duygu yönetimini de zayıflatır.

Suçluluk duygusu çok güçlü bir duygudur. Kendisini affetmeyi bilmeyen insan mutlu olamaz.

Ama cezasını ödeyen bir insan, suçluluk duygusunu yaşamaz.

Suçluluk duygusu ile başetmenin yolu, ceza ödemek değil, kendini affetmektir. Ya da cezayı işlemeden önce sorumluluk sahibi olmaktır.

Ceza, insanların kendi ile yüzleşmesini ve duygusunu yönetmeyi engeller. Suçluluk duygusunu hissetmeyen bir çocuk ahlaki gelişimini de tamamlayamaz.

REHBERSİZ ÇOCUKLAR

Ceza alan çocuk aynı zamanda rehbersiz ve modelsiz büyür. Ailesine güvenemez.

Her insan hata yapar. Özellikle de öğrenme makinesi olan çocuklar. Yanlış bir şey yaptığını düşünen ama doğrusunu da bilmeyen bir çocuk, cezanın hakim olduğu bir evde yaşıyorsa, ailesiyle bunu paylaşmaz.

Çünkü aile bu suçtan dolayı çocuğu cezalandırabilir. Çocuk kendi kendini ispiyonlamış olur.

Ama ceza ihtimali olmasa, ailesiyle hatasını paylaşır ve birlikte çözüm üretirler. Çocuk doğruyu öğrenir. Bu durumda aile cezalandırıcı değil, rehber ve model olur.

Aile ile çocuk arasında güvene dayalı bir ilişki gelişir.

CEZA ZARARLIDIR

Bir aile disiplin etme yöntemi olarak cezayı kullanıyorsa, istenmeyen davranış meşrulaşır, çocuk suçluluk duygusunu yaşamaz, ahlaki olarak gelişemez ve rehberlik için ailesine başvuramaz. Güvensiz bir ailede hayatına devam eder.

Onun için ceza vermek yerine, çocukta sorumluluk duygusu geliştirilmelidir.

www.twitter.com/ozgurbolat