Çevre ve genlerin zekaya etkisi

Bu konuda bir görüş birliği yok. Her ikisinin de etkisi var ama bazı araştırmacılar genlerin etkisi daha fazladır diyor, bazıları ise çevrenin.

Sorunun yanıtı biraz karmaşık.

GENLERİ DESTEKLEYEN GÖRÜŞ

Bir araştırmaya göre zeki olmakta genlerin etkisi %75, çevrenin etkisi % 25.

Başka bir araştırmaya göre, bu yaşa göre değişiyor. Küçük yaşlarda genlerin etkisi % 20, gençlerde % 40 ve orta yaşlarda %60.

Küçük yaşlarda genlerin etkisinin daha fazla olacağını düşünürüz, ama bu görüşe göre durum böyle değil.

Sonuç olarak, genlerin etkisine inanlara göre genetik yapı, zeki olmakta % 60 ile % 75 arası etkili.

TEK YUMURTA İKİZLERİ

Bu konuda ispatları da var.

Annesi ve babası aynı olan (yani aynı genetik yapı) ama farklı ortamlarda yetişmiş (farklı çevre) tek yumurta ikizleri üzerinde yapılmış araştırmalar yukarıdaki görüşü destekliyor.

Bu araştırmalarda farklı aileler tarafından yetiştirilen tek yumurta ikizleri bulunuyor ve küçük yaşta IQ’leri ölçülüyor. Yıllar sonra o ölçüm tekrar yapılıyor.

Ve görülüyor ki aralarında zeka açısından çok da fark yok. Bu da gösteriyor ki zeki olmakta genlerin etkisi oldukça yüksek.

ÇEVRENİN ETKİSİ

Ama sonraki araştırmalar gösteriyor ki durum aslında öyle değil. Veriler dogru ama yorumlama yanlış.

Araştırmacılar bazı programlar ile (daha iyi eğitim, anaokulu, besin, eksersiz, ebeveynlik gibi) çocukların IQ’lerini 10 puan artırabiliyor.

Bu etki önemli ama çevrenin ‘görünmeyen ve anlaşılmayan’ daha büyük etkisi var.

‘Görünmeyen ve anlaşılmayan’ diyorum çünkü çevrenin bu büyük etkisi, önceki araştırmalarda genlerin etkisi ile karıştırılmış. Yanlış yorumlanmış.

ÇEVRENİN GÖRÜNMEYEN ETKİSİ

Müzik zekası yüksek iki kişi düşünün. Bu kişiler müzik zekaları olduğu için müzik zekalarını gösterebilecekleri ortamlar/çevreler arıyor ya da yaratıyor.

Kendilerine gitar alıyorlar. Sürekli pratik yapıyorlar. Kendilerini geliştirmek için sürekli öğreniyorlar.�Bu ortamlarda bulundukça ve pratik yaptıkça müzik zekaları daha da gelişiyor.

Bu kişiler ayrı ortamlarda yetişseler bile, zekalarına uygun ortamları gidip buluyorlar ve yaratıyorlar.�

Araştırmacıların yorum hatası da burada. Bu gelişimi kişilerin zekalarına bağlıyorlar. Ortamı göz ardı ediyorlar.

Bu kişileri iyi yapan sadece müzik yetenekleri değil, aynı zamanda bu yeteneklerin gelişimine olanak sağlayan ortam.

10.000 SAAT KURALI

Bir virtüöz gördüğümüz de inanılmaz müzik yeteneği var diyoruz. Bu yeteneği, zekasına bağlıyoruz.

Biliyoruz ki en az 10000 saat çalışmadan virtüöz olunmuyor. Onun için ortam/çevre çok önemli.

Kısacası zeki olmak, genetik ve çevrenin etkileşimi sonucu oluşuyor.

Genetik yapı sadece bir başlangıç. Uygun bir çevre olmadan genetik yapı çok da bir şey ifade etmiyor.

TÜRKİYE’DE DURUM

Belirli bir alanda zeki olan ama bu zekasını geliştirecek ortam bulamayan yüz binlerce genç Türkiye’de heba oluyor.�Eğitim sistemimiz bunun üzerine kurulu değil.

Virtüöz sayımız çok az. Olimpiyatlarda başarımız çok kötü.

Diğer toplumlardan daha az zeki olmadığımıza göre, toplum olarak başarısızlığımız eğitim sistemimizin öğrencilere gerekli ortamı sunmamasında yatıyor.