Nizamülmülk ve siyasetname

Alparslan'ın Selçuklu sultanı olmasıyla 1064 yılında vezirliğe getirildi ve Melikşah döneminde, 1092 yılında bir Batıni fedaisi tarafından öldürüldü. 28 yıl süren vezirliğinin sonunda Selçuklu sultanının iktidarını paylaşacak kadar güçlenmişti.

* * *

Doğu dünyasında, dönemin padişahlarına ve devlet ileri gelenlerine, dolayısıyla daha sonra bu görevlere gelecek olanlara yol göstermek, tavsiyede bulunmak amacıyla yazılan geleneksel metinlere Siyasetnáme denir.

Nizamülmülk, Siyasetnáme ya da Siyerü'l-mülük adıyla anılan bu yapıtını Sultan Melikşah'ın isteği üzerine kaleme aldı. Kitabın sonu, Mazdek, Batıniler ve Hurremiler gibi muhalif mezheplerle mücadele amacıyla kaleme almıştır.

* * *

Nizamülmülk, Siyasetnáme'nin 45. fasılında (‘‘Mazdek'in ayaklanması, onun dini ve Adil Nuşirevan tarafından öndürülmesi’’) Mazdek'i şöyle konuşturur:

‘‘Karılarınız da sizin mallarınızdır. Onların da mallarınız gibi herkese mübah olması, kim hangi kadını dilerse kimsenin engel olmaması, bir diğerine helál sayılması gerekir. Bizim dinimizde kıskançlık ve acıma yoktur. Kimse lezzetlerden, zevklerden ve mallardan yoksun kalmamalı. İstek ve arzunun kapıları herkese açılmalı.’’

Bunun ardından, Nizamülmülk kendi yorumunu yazar: ‘‘Malın ve kadının mübah yapılması neticesinde bu durum Mazdek dininin fazlalaşmasına sebeb oldu. Mazdek dininin kaidesince, bir adamın evine yirmi kişi misafir olsa ekmeğini, yemeğini, şarabını, çalgısını hazırlar, yiyip, içerler ve kalkıp teker teker karısına sahip olurlar, onlarca bu ayıp sayılmazdı. Burada diğer bir ádet, eğer bir adam bir eve gidip evin kadını ile uyuşursa, külahını kapıya asar ve içeri girerdi. Evin erkeği gelip kapıda külahı görünce evinde bir adamın meşgul olduğunu anlar, iş bitinceye kadar eve girmezdi.’’

* * *

İslám öncesinde Uygur Türklerinin resmi dini olan Manikeizmin, İslámi dönemde Mazdek'in mülkiyet sorununa ortaklık açısından baktıklarını ve Hıristiyan mezhepleri olan Bogomil ve Kathar hareketlerini etkilediklerini biliyoruz.

Bu akımlara ve bazı yenilikçi mezheplere karşı, ‘‘kadının ortaklaşa kullanılması’’ iftirası bin yıl silah olarak kullanıldı. Ta ki komünizm tehlikesi ortadan kalkana kadar... Şimdi de kullanılıyor mu bilemem, ama Türkiye'de solun güçlenmeye başlamasıyla birlikte kesinlikle ortaya çıkar. Kutsal Sağ, Sapkın Sol'la işte böyle düzeyli mücadele eder (!)