Ben bir başkasıdır

Adam olan adam, ilkellikten kurtulmuş adam, çağının çağdaşı adam kimliğini ancak bir tek cümle ile özetleyebilir: "Ben bir başkasıyım!"

Adam olan adam, ilkellikten kurtulmuÅŸ adam, çağının çaÄŸdaşı adam bir baÅŸkasını ancak bir tek cümle ile özetleyebilir: "Bir baÅŸkası benim!"Â

AÅžIRI Ä°LKELLEÅžME

Her yaz tatilinde köye dönüp hava atan Nilüfer Göle, söyleşi partilerinden vakit bulup da şu iki cümleyi açıklarsa çok sevineceğim. Ya da gazetelerin okuma-yazması olan söyleşici kızları yukarıdaki iki cümleyi bir kenara yazıp uygun bir zamanda kendisine sorarlarsa.

Lautreamont ile Rimbaud, kendilerini ve başkasını tanımlarken varoluşsal (ontolojik) ve kültürel bir kaygıya cevap aramaktaydılar. Siyasal bir kaygıları bulunmakta mıydı? Bu tartışılabilir. Tartışılabilir, ama dikkatinizi çekmek isterim, Comte de Lautreamont, Montevideo’lu (Uruguay) bir Fransız olduğunu söylemiyordu. Arthur Rimbaud’nun Katolik bir Fransız olduğunu söylemek aklına bile gelmiyordu. Ancak bir şiirinde Galyalı atalarından söz eder ki Galyalılar ne Fransız’dır ne de Katolik.

Kimlik ulusal planda dine ve etnisiteye indirgendiği zaman ilkelleşme de başlamıştır. Hele cemaatlere indirgendiği zaman aşırı ilkellik gemi azıya almıştır.

İlkellikten kurtulmuş insan kendisine kim olduğu sorulduğu zaman "Ben benim!" der, böyle demelidir, demek zorundadır.

"Türk-Müslümanım!" ya da "Müslüman-Türk’üm!" demez, diyemez. Çünkü Müslüman olmadan da, Türk olmadan da "ben" olmak mümkündür. Aslına bakarsanız bu bir zorunluluktur.

CEMAATÄ°N ADAMI

"Ben" olmuş, olabilmiş sürü insanı artık bir birey olmuştur, tekilleşmiştir. Buna özgürlük denir. Bu konuda, öteki ile yatıp beriki ile kalkan álimlerimize Paul Ricoeur’ün "Bir Başkası Olarak Kendisi" ("Soi-m?me comme un autre", Le Seuil, 1990) tavsiye olunur.

Dine ve etnisiteye, dinsel ve etnik cemaatçiliğe indirgenmiş olan kimlik artık kolektif (ortak) kimlik olmuştur. Fotokopi ile çoğaltılabilir. Böyle bir tuzağa düşen kişi artık bir daha bireyselliğini, "ben"liğini zor kazanır. Cemaat ve tarikat şeyhleri, etnik cemaat liderlerinin tam istediği adam suretidir bu!

Ä°PLER KÄ°MÄ°N ELÄ°NDE

İnsanlık kolektif kimlikten bireysel kimliğe gelmek için milyonlarca yıl ter döktü; sürüsel yığışımın yerine özgürlerin birliğini getirmek için milyonlarca yıl kan döktü. Şimdi postmodern küreselleşme ya da küresel postmodernizm bütün kültür(s)el yapıları aynı düzeye indirgerken insanın milyonlarca yılın emeğini yok ediyor.

İş böyle olunca da kültürel farklılıklar ve alt kimlikler bütün değerlerin üzerine çıkıyor. Düşmanlaşıyor. Oysa alt kimlikler ulusallık havuzunun dışına düştüklerinde kendilerini kurt kapar. Günümüzde kültürel farklılıklar ile alt kimliklere dayalı ideolojilerin ipleri yeni emperyalizmin elindedir. Kimilerinin başı emperyalizm afyonuyla öylesine döner ki "Ağam gel bir devlet kurak!" dediği zaman devletin kurulacağını sanmaya başlar.