30 Ağustos 1922

Lozan Antlaşması, Versailles’a, Trianon’a, St. Germain’e, Neuilly’ye ve Sevr’e benzemiyordu, yani Paris Konferansı’nın ürünü olan anlaşmalardan farklıydı. Curzon içinden, ‘Şimdiye kadar biz kendi barış anlaşmamızı dikte ediyorduk’ diye düşünmekteydi. ‘Şimdi düşmanla pazarlık ediyoruz, çünkü düşmanın ordusu var, bizim yok. Duyulmamış bir durum.” (Margaret MacMillan, “Paris 1919”, ODTÜ Yayıncılık, s. 442-443)

YÜZLEŞME

Benim başucu kitaplarımdan birinden Lausanne Antlaşması’yla ilgili satırlar...

19 Mayıs 1919’dan 24 Temmuz 1922’ye (3 yıl 2 ay 5 gün) bir dünya altüst olmuş, bir başka dünya kurulmuş. Bu süre içinde “Çanakkale geçilmez” sayesinde başarıya ulaşan Sovyet devrimi SSCB olarak Anadolu ihtilaline destek olmuş...

Histeri nöbetleri içinde, tarihle yüzleşmemizi isteyen müziç zevata Kurtuluş Savaşı dönemi iç isyan ve ayaklanmalarını hatırlatacağım:

1. Aznavur İsyanı: Padişahın ve İngilizlerin kışkırtması ile.

2. Afyon Ayaklanması: Daha sonra Yunanlara sığınan Çopur Musa önderliğinde, Yunan kışkırtması ile isyanı.

3. Ali Batı İsyanı: Midyat’ın güneyinde gezinen bir aşiretin İngiliz kışkırtması ile isyanı.

4. Bolu ve Düzce isyanları: İstanbul hükümetinin ve İngilizlerin kışkırtması ile.

5. Bozkır İsyanı: Konya Valisi Cemal Bey ve bir İngiliz papazının kışkırtması ile Zeynel Abidin, Hoca Abdullah, Hoca Sabit ve Hoca Abdülhalim önderliğinde ayaklanma.

6. Cemil Çeto İsyanı: İngiliz ve Fransızların desteklemesi, Kürt Teali Cemiyeti’nin önderliği ile, Bahtiyar Aşireti reisinin Kürt devleti kurmak amacı ile çıkardığı isyan.

7. Çerkez Ethem Ayaklanması: İktidar tutkusunun kışkırtması ile. Çerkez Ethem sonunda Yunanlara sığındı.

8. Koçgiri İsyanı: Bağımsız Kürt devleti kurmak için yedi aşiret reisinin çıkardığı, Yunan saldırısıyla eşgüdümlü isyan.

9. Konya Ayaklanması: Asker kaçaklarının isyanı.

10. Kuvay-ı İnzibatiye (Halifelik Ordusu): İngilizler tarafından kurdurulan işbirlikçi ordu.

11. Milli Aşireti İsyanı: İngiliz ve Fransızların kışkırtması ile Urfa’nın Milli Aşireti’nin isyanı.

12. Pontus İsyanı: Yunan kışkırtması ile Rum çetelerinin isyanı.

13. Yozgat İsyanı: Hürriyet ve İtilaf Fırkası reisi Çapanoğlu Edip’in Yozgat yöresinde çıkardığı isyan.

14. Zile Ayaklanması: Tokat ve Zile yöresinde patlak veren ayaklanmalardan ve Damat Ferid Paşa’dan cesaret alan isyan.

DEVEDİKENLERİ

Lausanne hezimetine (!) giden yoldaki devedikenleri bunlar. 30 Ağustos’un anlamına anlam katıyorlar. Bu isyanların ve isyancıların hortlak ve hayaletleri günümüzde de fesat çevirmeyi sürdürmekte. Ek olarak: Cumhuriyet döneminde 25 adet Kürtçülük isyanı!..