İzler

Oya BERBEROĞLU

Burası ‘Muz Cumhuriyeti’ değil

Türk Hava Yolları (THY) Yönetim Kurulu Başkanı Cem Kozlu ile dev uçak alımı ihalesinin perdesini aralamaya çalıştım. Aşağıda konuşmanın özetini sunuyorum: (Biliyorsunuz ihaleyi ABD'li Boing firması kazandı. Toplam 49 uçak için anlaşma yapıldı. 26'sı kesin sipariş. Bunların anlaşma fiyatı 830 milyon dolar. Avrupa firması Airbus'un ihaleyi kaybetmesindeki -büyük fiyat indirimine rağmen- en önemli etken, uçakları geç teslim edecek olmasıydı.)

Refahyol dönemindeki tamamlamış ihale niçin iptal edildi?

- Bazı eksiklikler gördük. Önemli eksiklikler.

Neydi bunlar?

- Bu kadar büyük boyutlarda, Türkiye'nin yaptığı en büyük alımlardan biri ama bununla ilgili herhangi bir uzlaşma, istişare ortamı yaratılmamış. Hazine ile Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ile Başbakanlık'la, ilgili diğer kurumlarla en önemlisi THY Yönetim Kurulu'yla. Bazı üyelerle konuştum, bilgi sahibi olmadıklarını söylediler. Usul olarak da eksiklikler vardı. Türkiye'de KİT'lerde uygulanan genel kabul görmüş usul uygulanmamış. İhalenin kapsamı ve boyutlarını da yetersiz bulduk. En sonunda da bizde şöyle bir kanaat hasıl oldu. Fiyat olarak daha iyi bir sonuç elde edebiliriz. O ihalenin fiyatlarına baktığımızda Boeing ve Airbus'ın yeterince çarpıştırılmadığını gördük. Airbus zorlanmış, Boing zorlanmamış, ondan bir şey istenmemiş. Airbus, fiyat olarak hakikaten indirtilebilecek noktaya indirilmemiş, yumuşak geçilmiş. Ama bizim yaptığımız ihalede indirdiler, demek ki fiyat indirtilebiliyormuş.

Korkularınız, rizikolarınız nelerdi?

- Belirli rizikolarla karşılaştım. Başında da şu geliyordu. Boing, özellikle 98 için diyordu ki ‘THY benimle anlaşma imzaladı diye uçakları üretmeye başladım. Piyasa canlı, bekleyemem satarım, çünkü üretmeye başladım.’ '98-'99 için Airbus'un teklifi azdı. En büyük korkumuz varsayımlarımız yanlış çıkarsa, sonuç alamazsak, '98-'99 da THY uçaksız kalır noktasındaydı. İkinci önemli rizoka, fiyatla ilgili tahminler yanlış olabilirdi. ‘Zarar edeceğimiz fiyata geldik, daha fazla inmeyiz’ diyebilirlerdi. O zaman da biçim sorunu olurdu, en azından becerememek durumuna düşerdik. üçüncü rizokuyu da yaşadık. Şüpheler, acaba niye iptal ettiler gibi.

Önceki ihaleye nazaran daha iyi fiyatla müzakereleri tamamladınız. Fiyatın yanında teslim tarihi, ofset anlaşması vb. Objektif bir sonuç gibi görünüyor. Rahat mısınız?

- Allah yardım etti. Aldığımız sonuçlar bizi haklı çıkardı. Toplam paket (Uçak adedi 54'ten 49'a inmişti) yüzde 10 küçülmesine rağmen fiyat ucuzladı. Zaman açısından da kaybımız yok. Ofset de korunuyor zaten.

HAKKIMIZI GADDARCA KORURUZ

İhalede ABD-Avrupa Birliği (AB) çekişmesi yaşandı. Almanya Başbakan, Mesut Yılmaz nezdinde devreye girdi. Bu sıkıntı yarattı mı?

- Biz, Türkiye, THY, bundan sonraki ihaleler için çok önemli mesaj vermiş olduk üretici firmalara. Bu da objektif kriterler, ekonomik sonuç mesajıdır. Hatırla, gönülle, Ankara ilişkileriyle, hükümetlerden hükümetlere baskıyla olmaz bu iş. Burası ‘Muz Cumhuriyeti’ değil.

AB ile ilişkiler, bu seçim dolayısıyla zedelenir görüşüne katılıyor musunuz?

- Hayır. AB ile ilişkiler açısından hâlâ Başbakan Mesut Yılmaz'ın eli güçlüdür. Ne diyebilir; ‘Bizim şirketimiz gayet ciddi analiz yapmıştır. Sizin önünüzde hâlâ imkân var. Uzun menzilli, orta menzilli uçak alımları olacak. Gerekli indirim ve ajantajları sağlayın.’’ Yani Türkiye AB'ye tam üye olacak diye her sene 1 milyon dolarlık mal mı satın almak zorunda. Fiyata bakarız, avantaja bakarız. Biz hakkımızı gaddarca koruruz... Biz işimizi ciddiyetle yapmaya çalıştık. Bu netice şirketimizin de Türkiye'nin de dışarıdaki itibarı için çok önemli bir sonuçtur.

Boing ve Airbus şirketlerinin Türkiye'deki temsilcileri kimler?

- Resmen sorduk. Her iki firma da Türkiye'de temsilcileri olmadığını beyan etti. Danışmanları varmış. Boing'in danışmanı Yener Yalçın, Airbus'ınki de Erkut Yucaoğlu.