Kadınların eksik soyadı zaferi

AYM, “hukuk devletine aykırı yönü yok” diye bu başvuruyu reddetti. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin “evli kadına kendi soyadını kullanma hakkını verin” kararlarına rağmen düzenleme anayasa vizesi aldı.

KADIN AVUKATTAN BİREYSEL BAŞVURU

12 Eylül 2010’daki anayasa değişikliği ile AYM’ye bireysel başvuru hakkı hukuk sistemine girdi. 23 Eylül 2012’den sonra kesinleşen nihai karar ve işlemler için bireysel başvuru yolu açıldı. Kadınların soyadı savaşı bireysel başvuru ile bu kez AYM’ye taşındı. Önce o başvuru:
İstanbul Barosu’na bağlı avukat olan Sevim Akat Eşki, 2005’te evlendikten sonra evlilik öncesindeki bekarlık soyadını kullanmayı sürdürdü. Yurt dışına çıkış işlemleri nedeniyle nüfus müdürlüğüne başvurdu ve bekarlık soyadı ve evlilik soyadını beraber içeren nüfus cüzdanı aldı. Diğer resmi işlemlerini bekarlık soyadı ile yapmaya devam etti. Çifte soyadı kullanımı nedeniyle yaşadığı zorluklar yüzünden “Bekarlık soyadım Akat’ı kullanmama izin verin” diye dava açtı. Ancak bu davası, Fatih 2. Aile Mahkemesi’nce reddedildi.

İHLALE KABUL TAZMİNATA RET

Akat’ta bunun üzerine, AYM’ye bireysel başvuru yaptı ve “hak ihlalinin” tespitini istedi. Başvurusunda, evlilik öncesi soyadını tek başına kullanmasına engel olan Türk Medeni Kanunu’nun 187. Maddesi nedeniyle cinsel olarak ayrımcılığa maruz tutulduğunu, özel hayata ve aile hayatına saygı gösterilmediğini vurgulayarak, hak ihlali yapıldığını savundu. Uğradığı manevi zararın da tazminini istedi. AYM, talebini kabul edilebilir buldu ve “hak ihlali” olduğuna hükmetti. “Özel yaşama saygı hakkı” alt kategorisinde geçen “özel yaşam” kavramının AİHM tarafından oldukça geniş yorumlandığı vurgulanan kararda, bu kavrama ilişkin “tüketici bir tanım yapmaktan özellikle kaçınıldığı” vurgulandı. Bir kişiyi diğerlerinden ayıran ve onu bireyselleştiren niteliklerin hukuken tanınması ve bu unsurların güvence altına alınmasının son derece önemli olduğu kaydedilden kararda, AİHM kararlarına geniş atıf yapıldı. AYM, başvurucunun manevi tazminat talebini ise reddetti. Bu karar AYM’ce, ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için ilgili Fatih 2. Aile Mahkemesi’ne gönderidi. Mahkeme, AYM kararları bağlayıcı olduğu için kadın avukata tek başına evlenmeden önceki soyadını kullanma izni verecek.

KADINLARIN GÖZÜ HÜKÜMET’TE

Anayasaya göre AYM’nin kararları yargı gibi yürütme ve yasama için de bağlayıcı olduğundan “hak ihlali” tespitinin ardından Hükümet’in Medeni Kanun’da değişikliğe gitmesi gerekiyor. Ancak, Hükümet bu düzenlemeyi dördüncü yargı paketinden Bakanlar Kurulu’nda, “Anne ile çocuğun soyadı farklı olursa karışıklık çıkar. Kamu düzeni bozulur” itirazları üzerine son anda çıkarmıştı. AYM’nin kararının ardından kadınların gözü kulağı yine Hükümet’te çevrildi. Eğer Hükümet AİHM’den sonra AYM’nin ihlal kararına rağmen Medeni Kanun’u değiştirmezse, bekarlık soyadını kullanmak isteyen evli kadınlar tek tek AYM’nin kapısını çalmak zorunda kalacak. 206 liralık harcı yatırıp, bireysel başvuru yoluyla teker teker bu hakkı almaları gerekecek. AYM’nin önüne de yüzlerce soyadı davası yığılacak.

AİHM’DEN ÇOCUĞA ANNE SOYADINA VİZE

Son bir not. Türkiye’de hala evli kadına bekarlık soyadı tartışılırken, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bir adım daha ileri gitti. AİHM, İtalya’da evli çiftlerin çocuklarının, annelerinin soyadını da taşıyabilmelerinin yolunu açan ilginç bir karara imza attı. Karar, Milano’da oturan Alessandra Cusan- Luigi Fazzo çiftinin, 1999’da doğan kızları Maddalena’ya, annesinin kızlık soyadını vermek istemeleri ve nüfus müdürlüğünün reddetmesi üzerine açılan davada alındı. İtalyan çift mahkemeye başvurdu reddedildi. İç hukuk yollarını tüketen çift, AİHM’e gitti. AİHM ise Roma döneminden kalan ve İtalya’da doğan çocukların babalarının soyadını taşıma zorunluluğu getiren yasanın, “Ayrımcı olduğuna” karar verdi. İtalya üç ay içinde AİHM’in kararını temyiz etmezse, yasa değiştirecek. Bilin bakalım İtalya Başbakanı Enrico Letta sosyal paylaşım sitesi Twitter hesabından nasıl bir açıklama yaptı:
“AİHM kararını doğru buluyoruz.Uymak zorundayız”