Danıştay’dan ‘yık öde’ kararı

18 milyon yapı stoğunun yüzde 67’si de kaçak durumda. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı verilerine göre iki binadan biri kaçak. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın açıklamasına göre ise 2004 yılından bu yana İstanbul’da 7 bin 449 kaçak bina yıkıldı.
Kentsel dönüşüm kapsamında kaçak ve ruhsatsız yapıların yıkımına hız verildi anlaşılan. Bu arada ise ruhsatsız diye yıkılan binalar konusunda Danıştay’dan çok önemli bir emsal karar çıktı.
Danıştay, doğrudan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) örnek kararlarına atıf yaparak bu kararı aldı. Danıştay, mahkeme kararıyla yıkımına karar verilen binaya hukuka aykırı planı oluşturup ruhsat veren belediyeyi “kusurlu” buldu. Danıştay belediyelere, ““Yargı kararıyla da yıksan, binanın bedelini iyi niyetli vatandaşa öde” dedi. Önce bu davanın nasıl açıldığına gözatalım:

İMAR PLANI İPTAL EDİLDİ

Ankara Çankaya’da altı yıl önce dört bloğun imar planları iptal edilince “ruhsatsız duruma düştü” diye Çankaya Belediye Encümeni kararıyla yıkımına karar verildi. Ancak, iki şirket yıkım kararına karşı dava açtılar. Davaya bakan Ankara 11. İdare Mahkemesi, yapı ruhsatı ve dayanağı imar planları iptal edildiği ve bu karar da Danıştay’da onandığı gerekçesiyle davayı 2010’da reddetti.

AİHS VE AİHM’E DAYANDI

Bu karar da Danıştay 14. Dairesi’nde temyiz edildi. Danıştay, anayasının “mülkiyet hakkı” Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin “mülkiyetin korunması” maddelerine ve AİHM’in mülkiyet hakkını koruyan kararlarını dayanak göstererek, temyiz istemini kabul etti. Danıştay, Ankara 11. İdare Mahkemesi’nin davaya ret kararını ise oyçokluğu bozdu.

YUNANİSTAN VE TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Manastır Azizleri-Yunanistan, Yıldırı-Türkiye kararlarında yıkılan binalara tazminat ödenmemesini AİHM’in mülkiyetin korunmasına aykırı bulduğuna vurgu yapan Danıştay, dava konusu imar planlarının iptali nedeniyle artık yıkımına karar verilen binanın plan ve ruhsatın “hiç var olmamış gibi bütün sonuçlarıyla ortadan kalkacağına” dikkat çekti. Kararda, ruhsatsız konuma düşen yapının da yıkılması ancak, adil denge kurularak tazminat ödenmesi gerektiği belirtildi.

TAŞINMAZ BEDELİNİN ÖDENMESİ

Danıştay’ın 28 Şubat tarihli örnek kararında bakın özetle şöyle denildi:
“Mevzuat hükümlerinin ve AİHM kararlarının birlikte değerlendirilmesinden sağlıklı ve dengeli bir çevrenin oluşturulması bakımından yürürlükte bulanan plan hükümlerine aykırı olarak inşa edilen yapıların, yapının inşa edildiği tarihte yürürlükte bulunan plana ve ruhsata uygun olarak inşa edilse dahi, bu planın hukuka ve mevzuata aykırı olduğu tespit edilerek yargı merciince iptal edilmesi durumunda kazanılmış hakkın bulunmaması nedeniyle yıkılması gerekmektedir. Ancak yıkım işlemi tesis edilmeden önce hukuka aykırı bir şekilde plan oluşturan ve bu plana göre ruhsat veren idarenin kusurlu davranışı nedeniyle iyi niyetli kişilere yıkıma konu taşınmaz bedelinin ödenmesi gerekmektedir. Bu nedenle taşınmazın bedelinin davacıya ödenmeden ruhsatsız yapının yıkımı yolunda tesis edilen işlemde hukuka uyarlık bulunmadığından idare mahkemesince davanın reddi yolundaki kararda hukuki isabet görülmemiştir.”