Sempatikler, stresten daha çok zarar görüyor

Stresin bunaltıcı "adrenalin banyosu" bedeninizi yoruyor, eziyor, üzüyor. Eğer sempatik yapılanması güçlü biri iseniz strese bağlı bedensel sorunlarınızın daha şiddetli olacağı kesindir. Stresten daha az zarar görmek istiyorsanız sempatik olmayın!

GÜNCEL sorunlarınızdan kaynaklanan çarpıntı ve hipertansiyon ataklarının, reflü ya da ülsere bağlı ekşime, şişme, yanmalarınızın, el ve avuç terlemeleri, üşüme, yanma ve soğumalarının, gaz ve spastik bağırsak sancılarınızın sebebi, çoğu kez iyi yönetilemeyen stres ve güçlü bir "sempatik kişilik" yapılanmasıdır.

ERKEN UYANMA NEDENİ

Anlamsız ve inatçı baş ağrılarınız, sırt, boyun, ense kaslarınızdaki kasılmalarınız, uyku bölünmeleri veya kaçmalarınız ile sabahın köründe pat diye cin gibi uyanmalarınızın da ardında fark edemediğiniz bir stres birikimi olabilir.

CİNSEL İSTEKSİZLİK

Gerginlik, endişe ve unutkanlıklarınızın, bulantı, iştahsızlık veya iştah patlamalarınızın, soluk yolunuza bir şeylerin düğümlenmesi ya da soluksuz kalmalarınızın arkasında güçlü sempatik yapılanmanıza bağlı fark edilmemiş bir stres toleransı bozukluğu yatabilir.

Uzun süredir devam eden o bir türlü anlam veremediğiniz cinsel isteksizliğinizin, soğukluğunuzun, olur olmaz değişen alınganlık ve burukluğunuzun ve hızla ilerleyen huzursuzluk, halsizlik, bitkinlik ve yorgunluğunuzun da strese verdiğiniz güçlü "sempatik yanıt"la ilişkili olabileceğini belirtelim.

STRESE YANIT ÖNEMLİ

Kimdir, nedir, nasıl bir şeydir bu sempatik yanıt diye soracağınızı biliyoruz, açıklamaya çalışalım. Merkezi sinir sisteminizde strese yanıt veren iki bölüm vardır: Sempatik ve parasempatik sinir sistemleri. Sempatik sinir sisteminin verdiği yanıtların toplamı stres reaksiyonlarıdır.

Herhangi bir tehdit ya da güçlükle karşılaştığınız, karşılaşabileceğinizden daha fazla bir talep yükü ile karşılaştığınızda harekete geçen sinir sisteminizin sempatik bölümüdür.

Strese karşı sempatik yanıtın kimyasal aracısı ise böbrek üstü bezlerinde üretilen adrenalindir. Güçlü sempatik yapılanma aşırı adrenalin cevabına yol açar. Zaman zaman yapılan bu tür adrenalin banyoları başlangıçta zararsızdır, hoşunuza bile gidebilir: Sizi diri tutar, güç ve enerji duygusu verir. Kendinizi olduğunuzdan daha iyi hissedersiniz. Özgüveninizi arttırır. Dolaşım sistemi ve kalbinizin verimine zirve yaptırır.

AZI KARAR, ÇOĞU ZARAR

Adrenalin banyosu sık tekrarlanır, uzun sürer veya yoğunlaşırsa bu zirve performansı ile ulaşılan nokta, bir süre sonra sizi üşütmeye, endişelendirmeye, yalnızlık, güçsüzlük, yorgunluk, bitkinlik hissi vermeye başlar. Sonrası son derece tehlikelidir: Hipertansiyon atakları, kalp krizleri, astım ve diğer bazı allerjik sorunlar... Uyku problemleri, baş ağrıları, yorgunluk ve uykusuzluklar... Bağışıklık zayıflaması sonucu sık tekaralayan enfeksiyonlar ve belki de kanser riski!

Aşırı adrenalin yanıtı ile oluşan kırmızı alarm devresi çoğu zaman gözden kaçmakta ve hatta -biraz da iyi geldiği için- bilerek uzatılıp abartılmaktadır. Uzamış ve yoğun adrenalin banyosu deriye ve sindirim organlarına giden kan damarlarını büzüp daraltacak, kanlanmayı bozacaktır. Uzamış stres durumlarında kan basıncınızın artması bundandır. Kan şekerinizdeki artma eğilimi ise karaciğerinizin kana şeker pompalamasındandır.

ADRENALİN VE KORTİZOL

Stres yanıtları kronikleştiğinde devreye ikinci bir kimyasal daha girer: Kortizol. Aşırı adrenalin ve kortizol, sadece kan basıncını ve kan şekerini değil yağ asitlerinin miktarını da arttırmakta, doku ve organlarınızda ilerleyici bir tahribata yol açmaktadır. Sempatik yanıtı güçlü kişilerin (!) damar sertliği sorununa daha kolay yakalanmlarının nedeni bundandır.

YORGUNLUK YORGUNU

Eğer stres yönetiminin önemini kavrayamamışsanız bir süre sonra enerji kaynaklarınızın önemli bir kısmını harcamış olacaksınız. Stres mağdurlarının yorgunluk, unutkanlık, bitkinlik, uykusuzluk ya da aşırı uyuma gibi sorunlarla boğuşmasının, aşırı kilo alma veya kilo kaybı sorununa yakalanmasının, kısacası bir süre sonra birer "yorgunluk yorgunu" olmasının sebebi budur. Bu filmin sonrası daha da kötüdür: Bir süre sonra kalp-damar sorunları, hipertansiyon hızlanmakta, ülser, reflü özafajiti, spastik kolitis, sinirsel egzama, allerjik astım gibi sorunlar ortaya çıkmaktadır.

Strese karşı vereceğiniz yanıtın yoğunluğunun yönetimi sizin elinizde olmayan -otonom- bir sinir sistemi yapılanması, parasempatik sinir sistemi belirlemektedir. Aşırı parasempatik yanıtın oluşturabileceği zararların bir kısmından bahsettik. Sempatik kişiliğinizin stres karşısında daha neler yapabileceğini gelecek yazımızda okuyacaksınız.

AŞIRI SEMPATİK YANITIN SONUÇLARI

Çarpıntılar

Baş ağrıları Hava açlıkları Nefes darlıkları

Cilt döküntüleri

Reflü yakınmaları

Gaz, şişkinlik

Sırt ağrıları

Terli avuçlar

Soğuk el ve ayaklar

KÖTÜ STRESİN ZARARLARI

Konsantrasyon bozukluğu

Unutkanlık

Kararsızlık

İlişkilerde gerginlik

Verimsiz çalışma

İş kazaları ve yaralanmalar

Daha sık hastalanma

İşe devamda azalma

STRESİN PSİKOLOJİSİ

Endişe

Huzursuzluk

Aşırı ve kontrolsüz tepkiler

Düşünce karmaşası

Uyku sorunları

Ağlama krizleri

Gerginlik

Depresyon