Salgın bizi uykusuz bıraktı

Ne var ki yeterli ve kaliteli bir gece uykusu ile mükemmel bir sağlık arasındaki bu mühim ilişkinin çoğumuz farkında bile değiliz. Üstelik aramızda uykuda geçirdiği zamanın “boşa harcanan bir ömür dilimi” olduğunu düşünenler bile var(!) Oysa tıpkı yiyip içmek, tıpkı nefes alıp vermek, tıpkı eğlenmek, gezmek, dostlarla keyifli zamanlar geçirmek ve tıpkı her gün düzenli egzersiz yapmak kadar yaşamsal ve vazgeçilmez bir ihtiyaçtır uykumuz. Ne var ki salgınla birlikte çoğumuz “UYKU FAKİRİ” olduk. Oysa bilimsel çalışmalar bize net ve açık olarak gösteriyor ki mükemmel bir sağlık için “uyku şart!”

İsterseniz gelin bu mühim meseleye biraz daha mercek tutalım ve bugün sayfamızı sizden gelen “UYKU SORULARI”na ayıralım.




UYKU SORUSU 1
MELATONİN DESTEĞİ İŞE YARAR MI

MELATONİN hormonu beynimizde yerleşik küçücük bir iç salgı bezi tarafından üretilen ve kaliteli bir uyku için patronluk görevi üstlenen muazzam bir moleküldür. Eğer beynimiz yeteri kadar melatonin üretemez ise uyku süremiz ve uyku kalitemizde önemli kayıplar ve sapmalar oluyor. Bu nedenle de uykusuzların çoğu melatonin desteklerinden istifade etme yoluna gidiyor. Peki, bu destekler işe yarıyor mu? Bu önemli konu bir başka yazının konusu olacak. Şimdilik şunu söyleyebilirim: Melatonin desteği özellikle 50-60 yaş sonrasındaki uyku problemlerinizin çözümünde işe yarayabilir. Zira araştırmalar akşam saatlerinde alınacak 1-3 miligram civarında kaliteli bir melatonin takviyesinin (melatonin takviyelerinin çoğu işe yaramaz ürünlerdir ve çöptür!), özellikle yaşlılarda beyindeki “melatonin baskısını” arttırmaya ve neticede de uykuya dalma süresini kısaltıp uyku kalitesini yükselterek ertesi güne daha zinde başlamaya yardımcı olabileceğini gösteriyor.

UYKU SORUSU 2
UYKUSUZLUK BELLEĞİ BOZAR MI

BELLEK gücümüzü oluşturan önemli faktörlerden birinin de düzenli, yeterli ve kaliteli bir gece uykusu olduğu kesindir. Uyku sorunları öncelikle yaşlılarda olmak üzere hemen herkeste belleği olumsuz yönde etkilemektedir. Diğer taraftan kaliteli bir gece uykusu öğrenme ve öğrenilen bilgileri belleğe kaydetme bakımından da son derece önemlidir. Zira uyku uzmanlarına göre, öğrenmeden sonra o bilgilerin beyne/belleğe kalıcı bir şekilde yerleşebilmesi için “kaydet” tuşuna basan en önemli faktör kaliteli bir gece uykusudur. Bir başka deyişle -bana göre-, “UYKU, BELLEĞİN ÜTÜSÜDÜR!”

Güzel, keyifli ve kaliteli bir gece uykusu Dr. Matthew Walker’ın deyimiyle, “yeni edinilmiş bilgiyi korur ve unutmaya karşı bağışıklık sağlar, bu operasyona ‘konsolidasyon/pekiştirme’ denir”.

UYKU SORUSU 3
UYKUSUZLUK KALBİ YORAR MI

BU önemli sorunun cevabını Dr. Matthew Walker tek bir cümlede özetliyor: “SAĞLIKSIZ UYKU, SAĞLIKSIZ KALP!” diyor.

Uyku uzmanlarına göre, uykusuzluk sadece kan basıncımızı yükselterek ve kalp hızımızı arttırarak değil, daha pek çok nedenle kalp sağlığımızı tehdit edebiliyor. Uykusuzlukla aktifleşebilen “SEMPATİK SİNİR SİSTEMİ” muhtemel bazı kalp problemlerini de adeta hızlandırıyor. Diğer taraftan uykusuzlukla salgılanan “KORTİZOL HORMONU” da önemli bir faktör, mühim bir problem olarak karşımıza çıkıyor. Aşırı kortizol yükü damarlarda spazma yol açarak uykusuzluk sonrası saatlerde kan basıncında istenmeyen yükselmelerin nedeni olabiliyor. Bitmedi, sırada başkaları da var: Yaşlanma sürecinde bizim için adeta “ŞİFACI HORMON” görevi üstlenen “BÜYÜME HORMONU” da uykusuz kaldığımızda yeterince üretilemiyor. Yetersiz büyüme hormonu seviyesi ise damar iç yüzeyini döşeyen ve damar güvenliğinden sorumlu olan epitel tabakasında zedelenmeye ve damar yaşlanmasında hızlanmaya yol açıyor.

UYKU SORUSU 4
UYKUSUZLUK KİLO ALDIRIR MI

UYKUSUZLUK probleminin kilo almamızı da kolaylaştırabileceğini bir kenara dikkatle not edelim. Uykusuzluğa bağlı kilo kazanımının ise birden fazla sebebinin olabileceğini iyi bilelim.

1. Uykusuzluk, insülin direncini tahrik edebiliyor.

2. Uykusuzluk, aşırı kortizol üretimi nedeniyle de kilo kazanımını ve yağ depolanmasını hızlandırabiliyor.

3. Uykusuzluk, iştah sistemini de altüst ediyor, iştahı baskılayan sistemi devreden çıkarıyor, fazla ve kontrolsüz yememize yol açıyor.

4. Uykusuzluk, sadece fazla yememize de sebep olmuyor, yeme tercihlerimize de müdahale ediyor. Ve bizi şekerli, unlu, nişastalı, tuzlu ve yağlı kalori zengini yiyeceklere (kurabiyeler, açmalar, poğaçalar, cipsler, ekmek ve makarnalar...) bağımlı hale getiriyor.

UYKU SORUSU 5
UYKUSUZLUK BAĞIŞIKLIĞIMIZI BOZAR MI

BU köşede sık sık misafir ettiğim uyku uzmanı Dr. Matthew Walker’a göre, “Kaliteli bir gece uykusu, bağışıklık cephanemizdeki her türlü silahı kullanarak ve bizi korumaya alarak enfeksiyonlarla savaşıyor. Diğer taraftan hastalandığımızda da bağışıklık sistemimiz, uyku sistemimizi uyararak hastalıkla mücadele ederken kendisini güçlendirmeye yardımcı olması için ondan daha fazla uyku/yatak istirahati talep ediyor. Eğer uykumuzu sadece bir gece bile azaltırsak o görünmez bağışıklık zırhımızı kolayca kaybedebiliyoruz.”

Bugüne kadar yayımlanan pek çok araştırma yeterli ve kaliteli bir gece uykusunun bağışıklık için vazgeçilmez olduğunu net ve açık olarak göstermiştir.

NOT: Bu yazının hazırlanmasında Dr. Matthew Walker’ın “NİÇİN UYURUZ?” adlı mükemmel eserinden istifade ettim.