Kanseri önlemek

Kanser son yılların en çok konuşulan sağlık konularından biri. Bana göre bunun iki nedeni var. Birincisi kansere yakalananların sayısının çoğalması ve kansere bağlı ölümlerin artması. Dünya genelinde hastalıklara bağlı ölüm nedenleri dikkate alındığında kanser nedeniyle oluşan ölümler kalp damar hastalıklarından hemen sonra ikinci sırayı işgal ediyor.

İstatistiksel verilere bakılırsa çok değil 20-30 yıl sonra kanser koroner kalp hastalığını yenecek ve birinci sıraya yerleşecek.

Kanserlerin daha sık konuşulmasının ikinci nedeni ise çok daha önemli. İster inanın, ister inanmayın, çoğu kansere tesadüfen yakalanmıyoruz, yiyip içtiklerimiz veya yanlış hayat tarzı tercihlerimiz bizi kanser ediyor!

Araştırmalara bakılırsa kanserden kaynaklanan ölümlerin en az üçte biri beslenme tarzımızla birebir ilişkili. Kötü beslenmek dengesiz ve faydasız şeyler yiyip içmek de bizi kanser edebiliyor ama asıl sorun yiyip içtiklerimize karışan kanserojen maddeler.

Örneğin içtiğimiz sular, meşrubatlar ve diğer içecekler, bunların paketlenmesinde kullanılan kaplar, ambalaj malzemeleri, yiyeceklerin içine karışan kanserojen kimyasallar, yiyeceklere yapışıp kalan tarımsal ilaçlar bizi kanser edebiliyor.

Dahası henüz 3-5 aylık bebeklerimizin kullandıkları biberonlar, boyalı oyuncaklar, okul çağındaki çocuklarımızın sentetik çantaları, boya kalemleri, okulda yiyip içtiklerindeki kanser yapıcı maddelerle de kanser riski tehdidi ile karşı karşıya bırakıyoruz.

İşin kötüsü yetişkin çağlarda da aklımız başımıza gelmiyor! Aşırı alkol kullanarak, sigara içmeye devam ederek, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmayarak, enfeksiyonlara karşı bizi koruyabileceği kesin olan bazı aşıları yaptırmayarak -mesela hepatit B aşısı- kansere davetiye çıkarıyoruz.

İHMAL ETMEYİN

Listeyi daha da uzatmak mümkün. Mesela sağlık kontrollerimizi zamanında yaptırmadığımız için de kansere yakalanabiliyoruz.

Örneğin basit bir PAP Smear testi orta yaşlı kadınların baş belası olan rahim ağzı kanserinin daha tasarım aşamasındayken teşhis edebilirken bu tarama testine duyarsız kalmak başınıza ciddi belalar açabiliyor.

Diğer taraftan bazı testleri yaptırmamak kadar tarama testlerini abartmak da bir o kadar tehlikeli, bir o kadar riskli! Gereksiz yere tekrarlanan mamografiler meme kanserinin, akciğer tomografileri akciğer kanserine neden olabiliyor. Kısacası radyasyonun her türlüsüne belli bir dozdan daha fazla maruz kalmak kansere davetiye çıkarıyor.

AKLINIZDA OLSUN

Kanser tarama testleri

Farklı kanserlerin erken teşhisinde kullanılan çok sayıda test var. Bunların bazıları yüzde 100 güvenliyken diğerleri ancak kuşku yaratabiliyor. Buna rağmen imkân ölçüsünde tarama testlerinden faydalanmak gerekiyor. Bana göre sağlık riski taramaları yapılırken bu testlerden mutlaka faydalanması gerekenlere öncelik vermek lazım. Diğer bazı testleri ise ekonomik durum müsaade ediyorsa listeye eklemekte fayda var. Kanseri erken teşhis etmek amacıyla kullanılan testlerden bazıları şunlar:

- Kolonoskopi, rektosigmoidoskopi: Kalınbağırsak kanserinin teşhisinde kullanılıyor. Son derece güvenli ve etkili bir tarama aracı.

- Akciğer grafisi: Akciğer kanseri taramalarında kullanılıyor. Riskli durumlarda direkt radyografiler yerine tomografilerden de istifade edilebiliyor.

- PAP Smear testi: Rahim ağzı kanserlerinin taranmasında kullanılan bir test.

- Mamogram: Meme kanseri taramalarında kullanılan bir tarama yöntemi. Ultrasonografi ile de kombine edilebiliyor.

- Karın ultrasonografisi: Karaciğerde böbreklerde safra kesesinde hatta prostatta oluşabilen bir tümörü erken dönemde yakalamaya yarayabilen son derece ucuz ve zararsız, uygulaması kolay bir tarama yöntemidir.

- Tümör işaretçileri: Kan analizleri ile belirlenen bazı moleküler bir tümörün varlığını teşhiste de işe yarayabiliyor ama duyarlılıkları ve güvenilirlikleri zannedildiği kadar yüksek değil ancak özel durumlarda başvurulması gereken testler olarak kabul edilmeli.

- Prostat kanseri: PSA testi

- Kalınbağırsak kanseri: CEA testi

- Karaciğer kanseri: AFP testi

- Meme kanseri: CA 125 testi

BANA GÖRE

Ne yapmalı?

Kansere yakalanmak sadece “kader” ile ilişkili bir süreç gibi algılanmamalı, kişisel hataların, ilgisizlik ve bilgisizliklerin de bizi kanser edebileceği konusu akıldan çıkarılmamalı. Kanseri önlemenin tedavi etmekten çok daha kolay, çok daha etkili ve kalıcı olduğu unutulmamalı. Yenilip içilenlere olabildiğince dikkat edilmeli, temiz bir çevrede yaşanmalı, çevreye saygı duyulmalı, sigaradan, alkolden uzak bir hayat tarzı oluşturulmalı, lüzumsuz yere ilaç kullanmanın, lüzumsuz bazı radyolojik incelemelerin, önemsemediğimiz stres, uykusuzluk ve aşırı yorgunluk gibi faktörlerin de kanserle ilişkili olabileceği akılda tutulmalıdır.