Enerji altyapınız sağlam mı

Bu büyük kriz muhtemel bir “enerji yoksunluğu” durumunun bize neleri yaşatabileceğini son derece net ve açık bir şekilde yeniden ve bir kez daha hatırlattı: Evlerimiz ısınamadı, buzdolaplarımız çalışmadı, televizyonlarımız sustu, mutfaklarımız kapandı. Kısacası “ENERJİ MESELESİ” zannettiğimizden çok daha önemli bir iyi hayat ayrıntısı. Ama bilelim ki sadece evlerimizin, işyerlerimizin değil bizim de enerjiye ihtiyacımız var. Beden ve ruhlarımız da enerjisiz hiçbir şey yapamıyor. Peki, bizim enerjimiz nereden ve nasıl geliyor? Hazırsanız buyurun...

İYİ BİLGİ
ENERJİMİZİ MİTOKONDRİLERİMİZ ÜRETİYOR

BEDEN ve ruhumuzun ihtiyaç duyduğu enerjinin üretim merkezleri hücrelerimizdeki MİTOKONDRİ isimli mini minnacık organcıklar. Eğer o organcıklar, mitokondriler yani bedenimizdeki “ENERJİ ÜRETİM FIRINLARI” ya da “barajlarımız, nükleer santrallerimiz, doğalgaz çevrim sistemlerimiz” şu veya bu nedenle ihtiyacımız olan enerjiyi üretemezlerse tıpkı Isparta’da olduğu gibi bizim de başımız fena halde derde giriyor, sağlığımız alt üst oluyor. Kısacası yalnızca evimize, işyerimize, kasabımıza, şehrimize gelen enerji ile değil, bedenimizin ihtiyaç duyduğu enerji süreçleriyle ve o enerjinin üretildiği mitokondrilerimizle de yakinen ilgilenmemiz gerekiyor. Eğer mitokondri fırınlarımız tıkır tıkır çalışıyorsa, genç, güçlü ve sağlamsa mesele yok. Ama o fırınlar/enerji üretim santralleri şu ya da bu nedenle çalışamaz ve bozulurlarsa bizi son derece önemli, çok sayıda sağlık sorununun beklediği kesindir.

KUTU 1
MİTOKONDRİLER NE YAPIYOR

HÜCRELERİMİZDEKİ mitokondrilerin sayısı, o hücrenin doku veya organın enerji ihtiyacına göre değişiyor. Kemik ya da yağ dokusu hücrelerinde mitokondri sayısı 3’ü 5’ü geçmezken bu rakam karaciğer hücrelerinde 2-3 bine, iskelet kası hücrelerinde 5-10 bine, beyin ve kalp kası hücrelerinde ise 20-25 bine çıkabiliyor. Diğer taraftan mitokondrilerimizdeki enerji üretim süreçleri de aslında hidroelektrik santrallerindekinden pek farklı değil: Mitokondrileri fırınlarının içindeki elektron taşıma sistemleri üretim için çok önemli. Bu sistemlerde elektronlar yüksekçe bir yerlerden basamak basamak ya da kademe kademe adeta hoplayıp zıplayarak(!) yani hızla hareket ederek enerji üretiyorlar. Bu sürecin aksamadan işleyebilmesi için temelde iki malzemeye, oksijen ve şekere ihtiyacımız var. Peki, bu süreç nasıl işliyor? Enerjimiz nasıl üretiliyor? Bu sorunun yanıtını Kutu 2’de özetlemeye çalıştım.

KUTU 2
ENERJİMİZİN ŞİFRESİ NE

TIPKI otomobil motorlarında olduğu gibi mitokondrilerimizde de enerji üretimimizin temel şifresi oksijende gizlidir. Oksijenle reaksiyona giren şekerden ATP olarak bildiğimiz bizi hoplatıp zıplatan, kalbimizin çarpmasını, beynimizin düşünmesini, belleğimizin sağlam kalmasını, akciğerlerimizin nefes almasını ve daha pek çok biyolojik fonksiyonumuzu kontrol eden enerjimizi üretebiliyoruz. Ne var ki yüksek kapasiteyle çalışan ve 7 gün 24 saat çalışan her enerji üretim santrali/her fırın gibi mitokondrilerimizin de zaman içinde paslanması, bacalarının tıkanıp üretim süreçlerinin aksaması mümkün olabiliyor. Kısacası besinleri oksijenle birlikte yakarak enerjimizi ürettiğimiz bu santraller aynı sürecin doğal bir sonucu olan toksik yan ürünler/atıklar nedeniyle zamanla yaşlanıp üretim dışı kalabiliyor. Bitmedi! Mitokondrilerimize biz de bilerek ya da bilmeyerek zarar verebiliyoruz. Peki, bu zararlar neler? Yanıt için Kutu 3’e geçebilirsiniz.

KUTU 3
MİTOKONDRİ DÜŞMANLARI 

BİR: Alkol kullanımı

İKİ: Aşırı kalori yükü

ÜÇ: Yoğun şeker (fruktoz) tüketimi

DÖRT: Ağır metaller (özellikle cıva ve arsenik)

BEŞ: Bazı ilaçlar (parasetamol)

KUTU 4
MİTOKONDRİ BOZUKLUKLARI

BİLELİM ki hızlı ve kötü yaşlanmanın temel belirleyicilerinden biri sağlıksız mitokondrilerdir. Mitokondri sağlığının bozulması daha çok hastalık, daha kötü bir yaşlılık, daha kalitesiz bir sağlık, kısacası daha tatsız bir hayat demektir. Mitokondri bozuklukları listesinde bakın neler var...

İLK 5

VARAN BİR: Kanserler

VARAN İKİ: Şeker hastalığı

VARAN ÜÇ: Parkinson hastalığı

VARAN DÖRT: Kas hastalıkları/ALS/Miyopatiler

VARAN BEŞ: İltihaplı karaciğer yağlanması

İKİNCİ 5

VARAN BİR: Migren

VARAN İKİ: Fibromiyalji

VARAN ÜÇ: Tükenmişlik sendromu

VARAN DÖRT: Kronik yorgunluk sendromu

VARAN BEŞ: Bazı nöropatiler




ÖZETİ ŞUDUR
ENERJİNİZİ KORUYUN

“Yaşam da bir enerjidir” cümlesi yuvarlak ama doğru ve anlamlı bir tanımdır. Yeterli sayıda sağlıklı, genç ve üretken mitokondrilere sahip olmak ise yaşam enerjisinin vazgeçilmez ve bir numaralı kuralıdır. Bu nedenle mitokondri sağlığımıza özel bir hassasiyet göstermek, onları koruyup kollamak, destek olmak hepimiz için son derece önemli bir sağlıklı kalma ve iyi yaşlanma prensibidir. Bu nedenle lütfen yanda 2 ayrı kutuda özetlemeye çalıştığım “MİTOKONDRİ DESTEKLERİ” listelerini bir kenarda dikkatle saklayın. Ve o listedeki besin unsurlarını mümkün olduğu kadar bedeninize kazandırmaya çalışın.

LİSTE 1
MİTOKONDRİ DESTEĞİ BESİNLER

BİR: Üzüm çekirdeği özü

İKİ: Kuversetin zengini besinler (elma, soğan)

ÜÇ: Resveratrol deposu gıdalar (siyah üzüm, yabanmersini, böğürtlen)

DÖRT: Kurkumin kaynakları (zerdeçal)

BEŞ: Kateşin depoları (yeşil, beyaz, siyah çay)

LİSTE 2
MİTOKONDRİ DESTEĞİ TAKVİYELER

İLK 5

BİR: Glutatyon

İKİ: Alfa lipoik asit

ÜÇ: Magnezyum

DÖRT: Koenzim Q10

BEŞ: B3 vitamini/NAD/NMN

İKİNCİ 5

BİR: B6, B9, B12 vitaminleri

İKİ: D vitamini

ÜÇ: Arjinin

DÖRT: N-Asetil-Sistein

BEŞ: Melatonin