Oyuncak bebekle oynamak çok faydalı

“Oyuncak bebekle oynamanın faydaları” nasıl bir araştırma?

Global oyuncak bebek markası Barbie’nin öncülüğünde, Cardiff Üniversitesi’nden Dr. Sarah Gerson’un baş araştırmacı olduğu ve aynı üniversiteden kıdemli araştırmacıların katıldığı “Oyuncak Bebekle Oynamanın Faydaları” üzerine bir çalışma gerçekleştirildi. Yapılan bu araştırma oyuncak bebekle oynamanın çocuklar üzerindeki etkisinin araştırılması amacıyla nörobilimin kullanıldığı ilk bilimsel çalışma niteliğinde.

Peki araştırma nasıl yapıldı?

Çalışmanın öncesinde bir literatür taraması yapıldı. Ardından birincil araştırma olan Fonksiyonel Kızılötesine Yakın Spektroskopi Testi (fNIRS) yaklaşık 6 ay sürdü ve 2019 yılı boyunca aileler de çalışmaya dahil edildi. 4-8 yaş arası 42 çocuk (20 erkek ve 22 kız) ile gerçekleştirilen çalışmada veriler 33 çocuktan eksiksiz olarak toplandı. Testler, kontrollü bir test odasında serbest hareket etmeye olanak tanıyan ve kafaya takılan başlıklardan meydana gelen son teknoloji ürünü ‘fNIRS’ ekipmanı ile yapıldı. Her farklı oyun türüne ilişkin beyin aktivitesinin ayrı bir şekilde yakalanabilmesi için çocukların oyunları farklı kısımlara ayrıldı. Kendi başına oyuncak bebeklerle oynama, başka bir kişiyle oyuncak bebeklerle oynama, kendi başına tablet oyunuyla oynama ve başka bir kişiyle tablet oyunuyla oynama. Burada sözünü ettiğimiz ‘başka bir kişi’ araştırma görevlisiydi. Kullanılan oyuncak bebekler arasında ise çeşitli Barbie oyun setleri, Barbie’nin mesleklerine ait oyun grubunda bulunan kariyer oyun setleri, Barbie’nin Rüya Evi Oyun Seti ve Barbie’nin sevimli hayvan dostlarının olduğu bir oyun seti vardı. Deneyimde tutarlılık sağlanması için setler her çocuk teste başlamadan önce başlangıçtaki yerlerine konuldu.

Bu araştırma neyi kanıtladı?

Çocuk gelişimi alanında yaptığı çalışmalarla bilinen Psikolog Piaget’in dönüm noktası niteliğindeki bilişsel gelişim kuramını yayımlamasından bu yana, hayali oyunun etkilerinin çocukların sosyal becerileri ve yaratıcılığı açısından olumlu olduğu düşünüldü, ancak hiçbir zaman beyin düzeyinde bilimsel anlamda kanıtlanmadı. Bu çalışma, çocuk gelişim biliminin duayeni olarak kabul edilen Jean Piaget’in oyun oynamanın sosyallik olduğu konusundaki bazı temel teorilerinin, önceden belirlenmiş bir hikâye olmadan oyuncak bebeklerle oynama esnasında beynin nasıl aktifleştiğini ortaya koyan ilk çalışmadır.

Nörobilime göre oyuncak bebekle oynamanın faydaları nelerdir peki?

Cardiff Üniversitesi çocuk gelişimi araştırma grubumuz, yakın zamanda bebeklerle tek başlarına oynarken bile çocukların beyinlerinin, diğer insanlarla etkileşime girdiklerindeki gibi aktif olduğuna dair kanıtlar buldu. Oyuncak bebeklerle oynamak, çocukların sosyal etkileşimleri prova etmelerine yardımcı olabilir ve gelecekte empati ve sosyal becerileri geliştirmelerine olanak tanır. Yaptığımız bu çalışmada, bebeklerle veya tabletlerle kendi başlarına ve oyun arkadaşlarıyla oynadıkları sırada 4-8 yaş arası çocukların beyinlerinde neler olduğunu araştırdık. Beynin insanların başkalarını düşünürken ve onlarla etkileşime girerken kullandığı bir bölümünü inceledik. Bu, ebeveynler olarak bizim için iyi haber. Çocuğunuz tek başına oyuncak bebeklerle oynarken arkadaşlarıyla nasıl etkileşim kurabileceğinin pratiğini yapabilir. Bu oyun, arkadaşlarının nasıl hissedebileceğini ve kendilerinin buna nasıl tepki verebileceklerini düşünmelerine olanak tanır.

Pek çok ebeveyn, çocuğunun geleceğe sosyal olarak hazır olup olmadığı konusunda endişe duyar. Çocukların sosyal becerilerini uygulaması ve başka birinin bakış açısını anlamaya çalışması hep önemli olacaktır.

BEBEKLE OYNAMAK, EMPATİ VE  SOSYAL BECERİ KAZANDIRIYOR

Ebeveynler, bebekle oynamayı hafife alırlar. Bu araştırma aynı zamanda bu önyargıyı da yıkmadı mı?

Yıktı elbette... Araştırmamız bu algıyı değiştirecek bilgiler veriyor. Ebeveynler, sayılar veya harflerle ilgili olmadığı için bu konuyu okul açısından kritik bir beceri olarak görmezler. Başkalarıyla etkileşime girebilmek ve onlarla ilişki kurabilmek, öğrenmeye başlamadan önce gereklidir.

Empati geliştirmek; kendinizi başkasının yerine koyabilmek, insanlarla iyi geçinmek, okul hayatında olduğu kadar sonraki dönemlerde de de oldukça önemlidir. Empati ve sosyal anlayış çocukların refahını, akademik başarısını, gerçek mutluluğunu, ilişki memnuniyetini ve zorluklardan kurtulma becerilerini tahmin etmede kilit rol oynar. Zorbalığa ve ırkçılığa karşı ise panzehirdir.

Çocukların öğrenmesine yardımcı olan oyunlar hangileridir peki?

Birçok anne baba, doğrudan bilim veya matematiği içermeyen oyuncakların ‘sadece eğlence amaçlı’ olduğunu ve aynı faydaları getirmediğini düşünür. Barbie gibi bebekler, çocukların sonsuz sayıda senaryo ile özdeşleşmelerine ve hayal etmelerine yardımcı olabilecek profesyonel roller ve üniformalar (bir yargıç, bir futbolcu veya tekerlekli sandalyedeki bir oyuncak bebek) gibi çok çeşitli karakterler ve aksesuarlar sunuyor. Oyun arkadaşı, ebeveynler açısından ilişkiler, diğer insanlar hakkında bilgi edinmek ve başkalarının duygularını tanımak (empati olarak bilinir) için önemlidir.

ÇOCUKLARIN GÖZLEMLERİ EVCİLİK OYUNLARINA YANSIR

Anne babalara önerileriniz neler?

- Oyuncak bebeklerle oynamalarını teşvik edin ve onları dinleyin.
- Duygularla ilgili sorular sorun: “Kendini nasıl hissediyorsun?”, “Mutlu musun?” gibi...
- Ufkunu genişletin: Çocuklarımızı erken yaşlardan itibaren çeşitli ırk, kültür, yaş, cinsiyet ve yetenekleri yansıtan bireylerle iletişim kurmaya teşvik etmeliyiz.
- Duygu kartları hazırlayın: Mutlu, üzgün, korkmuş, heyecanlı gibi birkaç temel duygu kelimesini dizin kartlarının üzerine yazın veya ona yazdırın.

Peki, çocuklarının evcilik oyunlarını gözlemleyen anne babalar ne gibi veriler elde eder?

Çocuklar yaşamlarında gözlemledikleri, tecrübe ettikleri pek çok şeyi evcilik oyunlarına yansıtırlar. Ebeveynlerin bir gözlemciden ziyade, eğer çocukları da arzu ediyorsa; oyuna eşlik eden bir oyun partneri konumunda olmaları önemlidir. Çocukların oyunlar esnasındaki söylemleri, beden dilleri, davranışları, tekrar eden sahneler, hangi oyuncakların oyun içerisinde kullanıldığı önemlidir.
Özellikle tekrar eden oyun temaları çocuğun öğrenmeye çalıştığı bir dinamik hakkında bilgi veriyorken, bazen takıldığı ve aşmaya çalıştığı bir konuya dair de bir şeyler anlatıyor olabilir. Bunu yaparken; bir oyun terapisti gibi olmadan, öğretme ve ders verme kaygısını bir kenara koyarak samimi bir şekilde, çocuğun verdiği rollere girerek, çocuğun akışında ona eşlik etmek çok değerlidir. Oyunun kendisi ilişkidir.

Barbie bebekler geçmişten günümüze en çok satılan oyuncaklar... Peki, bu bebeklerin bu kadar sevilmesinin altında ne yatıyor sizce?

Barbie bebek oyunu 60 yıllık bir geçmişe sahip. Üstelik evrensel bir oyun haline geldi. Bu kadar sevilmesinin ve tercih edilmesinin en büyük nedenlerinden biri, Barbie’nin çocuklara çevrelerinde gördükleri, deneyimledikleri, hatta henüz deneyimlemedikleri, yaşama dair pek çok süreci, oyun içerisinde öğrenmelerine olanak sağlıyor olması. Oyuncak bebekler aracılığıyla çocuklar oyunda bakım, besleme, şefkat, çatışma, yapı, mücadele gibi temaları tecrübe ediyorlar.