Çocukla iletişimin anahtarı: Mizaç

Çocukların mizacını anlamak neden önemli?

Prof. Dr. Eyüp Sabri Ercan: Çocuğun ruhsal yaşantısının şekillenmesinde, özgüveni yerinde ve mutlu bir birey olmasında; anne babanın kendi ruhsal sağlıkları açısından, birbirleriyle ve çocuklarıyla iletişimi çok önemlidir. Çocuklarının yetişmesi için sevecen bir ortam sağlayabilmeleri ve onlara karşı sevgi dolu olabilmeleri için anne babanın ruh sağlığının iyi olması gerekir.

Çocukların mizacı nasıl belirlenir?

Prof. Dr. Özgür Öner: Genetik olarak... Bebeklerin genetik olarak taşıdıkları birçok özellik vardır. Erken bebeklik döneminde bebeklerin özellikle yeni ve yoğun uyaranlara verdikleri tepki farklılıklar gösterir. Bu nedenle bazı çocuklar yeni ortamlara, değişikliklere daha kolay uyum sağlar, diğerleri ise daha çok zorlanır.

Bebekler arasındaki bir diğer temel fark da kendi kendilerini avutabilme becerileridir. Bazı bebekler anneleri tarafından çok zor avutulurken, diğerleri neredeyse hemen sakinleşirler.

Önemli mizaç özelliklerinden biri de davranışsal ketlenmedir. Bu özellik, bebeklerin yaklaşık yüzde 15’inde görülür. Bu bebekler, yeni bir uyaranla karşılaştıkları zaman aşırı hareketlenir ve rahatsız olurlar. Eğer anneleri bu bebeklere karşı aşırı koruyucu davranır ve deneyimlerinden öğrenmelerine izin vermezlerse, büyüdüklerinde de kaygılı bireyler olurlar.

Bebeğin doğuştan getirdiği mizaç özellikleri ve çevresel etkiler bebeğin davranışları üzerinde etkili olur. Tabii anne ile bebeğin güvenli bağlanması çok önemlidir. Annenin çocuğa duygusal olarak yanıt verebildiği, onun ihtiyaçlarını tutarlı olarak karşıladığı, gelişimine izin verdiği, duygusal durumunu düzenlediği ortamlarda çocukta temel güven duygusu gelişir.

Temel güven duygusu, çocuğun sonraki hayatında karşısına çıkacak güçlüklerle başa çıkabilmesi için önemlidir. Bu duygunun gelişebilmesi için, annenin çocuğun özelliklerine göre davranabilmeyi öğrenmesi, çocuğun annesine fiziksel ve duygusal olarak ulaşabilmesi, kendisini ve duygularını kontrol etmeyi öğrenmesi gereklidir.

Sağlıklı, mutlu ve topluma faydalı bir çocuk yetiştirmek için ne yapılmalı peki?

Prof. Dr. Eyüp Sabri Ercan: Çocuğunuza bir parçanız gibi değil, onun ayrı bir birey olduğunu bilerek davranın. Onu hep daha iyi tanımaya çalışın ki birlikte uyumlu bir yaşam sürün. Özellikle ilk 12 ay çocuğunuzla sağlıklı bir bağ kurmaya çalışın, fiziksel ve ruhsal ihtiyaçlarını zamanında ve sevgi dolu bir biçimde karşılayın. Ona mutlu bir ev ortamı sunmaya gayret edin; bunun için de kendi ruh sağlığınıza dikkat edin ve eşinizle uyumunuzu artırmaya çalışın.

Günlük yaşamdaki kurallar konusunda eşinizle tutarlı bir biçimde hareket etmeye özen gösterin. Özgürlüğünü ve girişimciliğini destekleyin; onu utandırmayın, yüreklendirin. Tabii özgürlük ile başıbozukluğu karıştırmayın. Sınır koyun ki çocuğunuz iyi ve kötünün farkına varabilsin.

Aşırı vericilikten kaçının ki bağımlı ve hazıra konan bir yapısı olmasın, siz olmadan da yaşamla başa çıkabilsin. Uyarılarınızın dozunu ayarlayın. Hep daha fazlasını bekleyip, sürekli eleştirmek onun yeteneklerini köreltmekten başka bir işe yaramaz.

Okulöncesi eğitim almasını sağlayın ve unutmayın ki okul öncesi eğitim, çalışan ve çalışmayan tüm annelerin çocukları için mutlaka gereklidir. Çocuğunuzun başarabileceği, gerçekçi hedefler koyun.

Olması gereken ya da sizin beklentilerinizle çocuğunuzun yeteneklerinin her zaman aynı olamayacağını unutmayın. Nasihat etmeyin ve kesinlikle başkalarıyla karşılaştırmayın.

Kesinlikle ve kesinlikle ona vurmayın.

İletişiminizi artırın, çocuğunuzla ve ailenizle ‘görev gibi’ değil ‘can-ı gönülden’ zaman geçirin. Çocuğunuzun spor yapmasını sağlayın. Onu spor ve sanat etkinliklerine katılmaya teşvik edin. Günümüzde çocukların düzenli olarak spor yapmaları bir öneri değil, gerekliliktir. Yaz tatilini verimli geçirmesini sağlayın.

Çocuğunuzda herhangi bir ruhsal bozukluğa ilişkin belirtiler görüyorsanız kesinlikle geçiştirmeyin. Uzman görüşü alıp, varsa sorunların erken dönemde çözülmesine çalışın.