Antlaşmanın 75'inci yılında Lozan...

Oktay EKŞİ

(Lozan)

Adını çok duyardık. Yazınca siz de anımsayacaksınız: Beau-Rivage Palace. Hatta bizde kestirmeden Borivaj derler de... Fransızcanız yoksa, nasıl yazıldığını bir türlü çıkaramazsınız.

Adını çok duyardık çünkü bu otel bundan 77 yıl önce başlayan Lozan görüşmelerinin en önemli adreslerinden biriydi:

Burada Büyük Britanya İmparatorluğu'nun haşmetli temsilcisi Lord Curzon'la birlikte Britanya Hey'eti kalıyordu.

Aynı otelde, Lozan Antlaşması'nın imzalanmasının 75'inci yılında biz Türkler, bu tarihi olayı kutluyoruz:

Önceki akşam (16 Ekim) Lozan Antlaşması'nın imzalandığı Palais de Rumine'deydik.

Artık İsmet Paşa da yok, Lord Curzon da... Ama İsmet Paşa'nın üç çocuğu Ömer İnönü, Prof. Dr. Erdal İnönü ve kızı Özden Toker şeref konuğu olarak Palais de Rumine'in o tarihi imza törenine sahne teşkil eden meşhur salonu Aula Hall'dalar. Dışa vurmadıkları bir gurur, haklı olarak içlerini dolduruyor olmalı. Nitekim bunu Erdal İnönü'nün babasından büyük bir keyifle aktardığı Lozan anekdotlarında görüyoruz.

Bern Büyükelçimiz Taner Baytok ile Avrupa'daki Türk Akademisyeni gençlerin oluşturduğu EATA'nın (Avrupa Türk Akademisyenleri Birliği) Lozan'ın 75'inci yıldönümünü, olayın büyüklüğüne ve önemine uygun bir şekilde kutlama amacıyla düzenledikleri tören ve seminer nedeniyle buradayız. Seminerin konusu, ‘‘Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yüz yılı: 1923-2023).

Beau-Rivage Palace'ın kaldığım 129 No'lu odasının penceresi bahçede, kucağına iki sevimli çocuk almış bir genç kadın heykeline bakıyor. Heykelin niçin dikildiğini bilmiyorum ama sağında ve solunda, duvara iki ayrı plaket konmuş. İkisi de biz Türkler'i yakından ilgilendiriyor:

Sağdakine göre benim bu satırları yazdığım günden tam 86 sene önce yani 17 Ekim 1912'de Osmanlılar ile İtalyanlar bu otelde yine tarihi bir anlaşma imzalamışlar.

Ama bu Trablusgarp'da Osmanlı'nın yenildiğini tescil eden anlaşma...

Soldaki plakette tam aksi var:

‘‘ABD Temsilcisi Sayın Joseph C.Grew ile TBMM Hükümeti Temsilcisi General İsmet Paşa iki ülke arasındaki tarihi antlaşmayı bu otelde imzaladılar: 6 Ağustos 1923’’ deniyor.

İki plaket sanki tarihimizin son 300 yılını özetlemek için konmuş.

Bu özeti ve Lozan'ın anlamını keşke yer olsaydı da size EATA seminerini açmak üzere buraya gelen TBMM Başkanı Hikmet Çetin'in uzun ama hem nefis hem de bilimsel konuşmasıyla aktarabilseydim.

Zaten tam metni okumazsanız, keyfine varmanız mümkün olmaz.

Yeri gelince ayrıntılara girmek kaydıyla söyleyelim:

Lozan Semineri bize geride kalan 75 yılı irdeleme ve önümüzdeki 25 yıla bakma olanağı verdi. Biz dinlediklerimizden, eksiklerimizin yanında hayranlık verici başarılara ulaştığımız sonucuna vardık.

En güzeli: Önümüzdeki 25 yıla daha büyük umutlarla baktık.