Türkiye, dünyanın ilaç araştırma üssü olabilir

Somer, ‘‘Sağlık Bakanlığı'nın bu konularda bir takım değişiklikleri geç kalmadan yapması gerekiyor’’ uyarısında bulundu.

MERCK Sharp & Dohme (MSD) Genel Müdürü Faik Somer, Türkiye'nin ilaç araştırma-geliştirme çalışmalarına sıcak bakarak, gerekli düzenlemeleri yapması halinde 150-200 milyon dolarlık bir yabancı sermayenin ülkeye gelebileceğini söyledi. Orta ve Doğu Avrupa ülkeleriyle Rusya'nın bu çalışmaları ülkelerine çekerek büyük bir yabancı sermaye sağladıklarını hatırlatan Faik Somer, ‘‘Sağlık Bakanlığı'nın bu konularda bir takım değişiklikleri geç kalmadan yapması gerekiyor’’ uyarısında bulundu.

İlaç sektörünün etik değerler konusunda da büyük yol katettiğini belirten Faik Somer, ‘‘İlaç sektörünün işleyişinde geçerli olacak bazı kurallar belirlendi. Uymayanlara kınamadan başlayıp faaliyetini durdurmaya kadar birçok yaptırım uygulanacak’’ diye konuştu.

Aynı zamanda YASED Yönetim Kurulu Üyesi ve Türkiye Etik Değerler Merkezi Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı da olan Faik Somer ile ilaç sektöründe araştırma-geliştirme çalışmalarından etik değerlere, yabancı sermayeden Avrupa Birliği'ne uzanan bir sohbet yaptık.

Türk ilaç sektörü Avrupa Birliği'ne hazır mı?

- İlaç sektörü AB konusunda en fazla çalışan sektörlerden biri. Geçtiğimiz hükümet döneminde sektör için bu konuda büyük adımlar atıldı. AB için yapılması gerekenlere ilişkin 22 maddelik bir liste vardı. Bunun 21'i neredeyse tamamlandı. Sadece veri korunmasına ilişkin madde kaldı ki bu da sektör için çok önemli. Araştırma geliştirme kökenli ilaçların kopya hakkının sınırlandırılması sektörün sağlıklı bir yapıya kavuşması için zorunlu.

Türkiye, ilaç araştırma-geliştirme çalışmalarında hani konumda?

- İlaç araştırmaları ilk önce molekül üzerinde yapılır, sonra hayvanlar üzerinde devam ettirilir ve son aşamada da insanlar üzerindeki etkileri belirlenir. Türkiye, bu son aşamada, yani ilacın piyasaya verilmeden önceki son aşamasında önemli bir rol oynayabilir. Türkiye'de bu çalışmalara hálá 'Türkler kobay olarak kullanılıyor?' diye bakılıyor. Oysa Orta ve Doğu Avrupa ülkeleriyle Rusya bu çalışmaları büyük oranlı ülkelerine çekerek, büyük bir yabancı sermaye girişi sağladılar.

Bu çalışmalar Türkiye'ye kayarsa ne kadar yabancı sermaye gelir?

- Bütün ilaç firmalarının bu çalışmalarını Türkiye'ye getirmesi halinde ülkeye 150-200 milyon dolarlık bir yabancı sermaye girişi olur. Bu tür çalışmalar tüm dünyada yapılıyor, Türkiye'de de yapılması gerekiyor. Türkiye'de Sağlık Bakanlığı'nın bu konularda bir takım değişiklikler yapması ve bir takım onay süreçlerini hızlandırması gerekiyor. Ama maalesef geç kalındı. Yine de şu andaki gelişmeler heyecan verici. Bugün bizle birlikte Roche, Novartis, Aventis'in de bu konudaki çalışmaları büyük oranda Türkiye'ye kayacak.

Merck Sharp & Dohme (MSD) Türkiye'ye nasıl geldi?

- Merck'ü Fako İlaçları'nın altında kurduk ve ilaçlarını lisanslı olarak piyasaya verdik. İşin daha da ileri gitmesi için sermaye yatırımı gerekti. Buna Türkiye'nin ve Fako'nun koşulları uygun değildi. Yeni bir model yarattık. Bu model doğrultusunda Fako, elinde bulunan lisans haklarını Merck'e geri sattı. Ayrıca Fako bünyesinde yetiştirdiğimiz elemanları da Merck'e kaydırdık. MSD, 1993'te yaklaşık 25 milyon dolarlık bir yabancı sermaye ile kendisi Türkiye'ye geldi. Fako ile işbirliğimiz hálá sürüyor.

MSD'nin Şu anda Türk ilaç sektöründeki yeri neresi?

- En hızlı büyüyen firmalar arasında birinciliğimizi 1993'ten beri koruduk. Sektörde beşinci firmayız. İlk üçü hedefliyoruz. 2002 yılını da 100 milyon dolar civarında bir ciroyla tamamlamayı bekliyoruz.

Dünyada ilaç sektöründeki birleşme rüzgarı esiyor. Merck Sharp & Dohme böyle bir evlilik düşünüyor mu?

- Merck Sharp & Dohme (MSD) bu aşamada böyle bir evliliği ne Türkiye'de ne de dünyada düşünmüyor. Kendi ürün yapısı ve porföyü ile büyümeye devam etmek istiyoruz. Kárlılık ve ciro açısından birleşme ihtiyacı duymuyoruz.

Önümüzdeki dönemlerde yeni yatırımlarınız olacak mı?

- 15 milyon dolarlık bir merkez bina yatırım yapacağız ama bürokratik engellere takıldık. Bir yıldır beklediğimiz izinler var. Yabancı sermaye Türkiye'deki siyasi ve ekonomik koşullar kadar bu büroksiden de olumsuz etkileniyor. Bu yüzden Yabancı Sermaye Kanunu bir an önce çıkarılmalı.


Türkiye Etik Değerler Merkezi iş başında


İlaç sektöründe etik anlayışı yerleştirmek için neler yapıyorsunuz?

- Etik anlayışı yerleştirmeye kendi içimizden başladık. İlaç İşverenleri Sendikası'nda kurulan Ahlaki Değerler Komitesi'nin Başkanıyım. Bu komiteyle birlikte bütün sektörün çalışma prensiplerini belirledik. Gerçek anlamda yapıcı yaptırımlar getirdik. Eskiden ilaç firmalarının etik değerlere uyması konusunda bir yaptırım sözkonusu değildi, kontrol mekanizması da yoktu. Bugün bu uygulama herkes tarafından kabul edildi. Etik olmayan uygulamalar büyük ölçüde azaldı. Sonra bunu sanayiye yayalım dedik. Araştırma yaptık ve gördük ki etik değer tüm işalemine uygulanmalı. Bunu üzerine Türkiye Etik Değerler Merkezi'ni (TEDMER) kurduk.

Etik davranmayan ilaç firmalarına ne tür yaptırımlar uyguluyorsunuz?

- Yaptırımlar uyarıdan başlıyor. İlaç İşverenleri Sendikası'ndan çıkarılma, uluslararası platformlara şikayet, Sağlık Bakanlığı'na şikayet ve firmanın işleyişinin durdurulmasına kadar giden yaptırımlar sözkonusu. İlaç sektörü olarak çalışma prensiplerini belirledik.


AKP olumlu rüzgarı arkasına aldı

Seçim sonuçlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?

- Son 15 yıldır politikaya katkısı olmayan kişilerin temizlenmesi açısından iyi oldu. Tek parti dönemi, hem kararların alınması, hem de sürecin hızlanması açısından pozitif. Muhalafetin de yapıcı bakışı olumlu. Meclis'in yüzde 80'i tecrübesiz, ama istekli çalışacaklar. Tecrübe eksikliği negatif, ancak akıllı iseniz dışardan getireceğiniz danışman ve teknokratlarla bu açığı kapatmak mümkün. AKP, açıklamalarıyla kendisini iyi konumladı, arkasına rüzgar aldı.


ARGE’ye yılda 3.5 milyar dolar

Merck Sharp & Dohme hangi önemli ilaçlara imza attı?

- Tüberküloz tedavisinde kullanılan Streptomisin'in keşfi, B6 ve B12 vitaminlerinin sentezlenmesi, ilk canlı kızamik virüsü aşısı ilk Hepatit B aşısının geliştirilmesi Merck laboratuvarlarında gerçekleşti.

Tüm dünyadaki ARGE bütçesi ne kadar?

- MSD yılda yaklaşık 2.5 milyar dolar harcıyor. Ayrıca diğer şirketlerle oluşturduğu ARGE konsorsiyumları için de 1 milyar dolar ayırıyor.


FAİK SOMER

Merck Sharp& Dohme (MSD) Genel Müdürü Faik Somer, 1962 İstanbul doğumlu. 1982'de Robert Kolej'den, 1987'de İstanbul Üniversitesi'nden mezun oldu. 1999-2001 yılları arasında Harward Üniversitesi'nde MBA yaptı. 1982-1988 yılları arasında Pamer Co'da çalıştı. Fako İlaç'ta 1988-1989 yılları arasında Grup Ürün Müdürlüğü, 1989-1991'de Satış ve Pazarlama Müdürlüğü yaptı. 1991-1992'de Fako İlaç Genel Müdürlüğü görevini yürüttü. 1993'te Merck Sharp& Dohme (MSD) Genel Müdür ve Avrupa Stratejik Ürünler Komitesi Başkanlığı'nı üstlendi. Somer, Yabancı Sermaye Derneği Yönetim Kurulu Üyesi, İlaç İşverenler Sendikası Disiplin Kurulu Üyesi, İlaç ve Kimya Endüstrisi Vakfı Mütevelli Heyeti Üyesi, Türkiye Etik Değerler Merkezi Kurucu Üye ve Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı.