10 uygun adımda okullu olmak...

İlk ders zilinin çalmasına az kaldı. Okul hayatına yeni başlayacak anaokulu öğrencileri ile ilk ve ortaokul birinci sınıf öğrencileri bir hafta öncesinden, yani 5 Eylül Pazartesi gününden itibaren okullarına gidecek. 4-6 yaş grubunda sayısı 6 milyonu bulan minikler, 1 milyonu aşan ilkokul ve 900 bine yakın ortaokul birinci sınıflar, okula uyum haftası boyunca sınıfları dolduracak.

Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümü öğretim üyesi, eğitim psikoloğu Prof. Dr. Zeynep Kızıltepe, okula uyum sürecini 10 adımda şöyle aktarıyor:

1- SOSYAL İLİŞKİYE İLK ADIM: Okula uyum, öğrencilerin okula başladıkları ilk aylarda nasıl yeni bir çevreye uygun hareket edeceklerini öğrendikleri, okul ortamının gereklerini yerine getirebildikleri ve olumlu sosyal ilişkiler kurdukları bir süreç olarak düşünülebilir. Çocukların bu becerileri kazanmaları için bir takım şartlar gerekli. Bu şartlardan bazıları, doğru okul seçimi, okula gitme yaşının doğru tespit edilmesi ve daha önce okulöncesi eğitimi alıp almadıklarına göre hareket edilmesi diyebiliriz.

2- OLUMSUZ ŞARTLARA DİKKAT: Doğru şartlar sağlanmazsa, çevrenin olumsuz etkileri ile bireysel gelişim evrelerinin neden olduğu zorluklar birleşir ve ortaya duygusal bozukluklar çıkar. Çocuklar, bir depresyon durumu ile birlikte okulda çıkan sorunların üstesinden gelme konusunda kendini yetersiz hissedebilir. Dolayısıyla özgüven eksikliği, saldırganlık, sinirlilik, kavga çıkarma, okuldan kaçma, kuralları çiğneme gibi davranışlar sergileyebilir.

3- EN UYGUN YAŞ: Araştırmalara göre, çocukların yaşları azaldıkça ilkokula uyum sorunlarının arttığı gözleniyor. Okula gitmek için en uygun yaş, 69-84 ay aralığıdır. Özellikle 72-84 ay arası öğrencilerde hiç uyum sorunu yaşanmadığı görülüyor. 

4- DOĞRU OKUL SEÇİMİ: Çocuklarımızı hangi okula göndereceğimiz oldukça önemli ve doğrudan uyumla ilişkili bir konu. Okul sadece çeşitli konularda bilgi sağlayan bir yer olsaydı, işimiz kolay olurdu; fakat değil. Okul, çocukların sosyalleşmesini, başka çocukların yanı sıra, öğretmen gibi büyük insanlarla da iletişim kurmalarını gerektiren bir yer. Çocuklarımız için kendi hayat felsefemiz, yaşayış tarzımızla paralel olmayan okullar seçersek, onların uyum sorunları daha fazla olur. Bundan kaçınmamız gerekir. Onun için, okul seçerken, çocuğumuzun özellikleri, okulun felsefesi, eğitime genel bakışı, okuldaki eğitim-öğretim iklimi, okulun fiziksel özellikleri gibi noktalara dikkat etmeliyiz.

5- ANAOKULU AVANTAJ: Anaokulunun diğer bir deyişle okulöncesi eğitimin, okula uyum sürecine katkısı büyüktür. Okulöncesi eğitimi almayan öğrencilerin okula uyum sorunları daha fazla olur. Özellikle anaokullarında, ilkokula alıştırmaya yönelik bir uyum müfredatı varsa, bu durum ilkokula başlarken çocuklar için büyük kolaylık olur.

6- ÖNCEDEN TANIŞTIRIN: Uyum sürecinde fazla sorun yaşanmaması için aileler bazı tedbirler alabilirler. Örneğin, okul açılmadan önce çocuklarını okul binasına götürüp etrafı dolaştırabilirler. Bu mümkün değilse, okulun web sitesini çocuklarıyla birlikte ziyaret edebilirler. Öğretmenlerle daha önceden tanışma fırsatı varsa, bunu değerlendirmeleri iyi olur. Öğretmenlerden sınıf rutinlerini önceden öğrenebilir ve çocuklarını bu konuda bilgilendirebilirler. Çocukların okuldan döndükten sonraki alışkanlıkları da sürece yardım edecek şekilde olmalıdır. Onların okuldan sonra yeterince dinlenmelerine ve beslenmelerine fırsat vermek gerekir.

7- SORUMLULUK VERİN: Çocukların evde daha fazla sorumluluk almaları da uyum sürecine katkı sağlar. Evde onlara bazı görevler verilebilir; örneğin, yemek masasını kurmak veya toplanmasına yardım etmek, odasını düzeltmek, kitaplarını ya da oyuncaklarını toplamak gibi. Ayrıca, günlük sorunlarına kendisinin çözüm bulması da onu geliştirir.

8- ÖDEVLERE YARDIM EDİN: Öğrenme sürecinde de çocuklara yardımcı olmak iyi olur. Öncelikle çocukları bağımsız birer öğrenci olmaya hazırlamak gerekir. Bunun için, gün içinde öğrendiklerini eve gelince sohbet içerisinde ailelerine anlatabilirler. Soruları varsa cevaplanması iyi olur. Ev ödevlerinde onlara yardım etmekte bir sakınca yoktur ancak bu yardım sadece ipuçları verme, hatırlatmalar yapma, araştırma yapmalarına imkan tanıma şeklinde olmalıdır.

9- BAŞARIYA GİDEN YOLU AÇIN: Her öğrenci başarılı olmak ister. Onları başarısız olmaya iten şartlar, durumlar ve kişiler olabilir. Bu olumsuzlukları yenmek ailelerin ve tabii ki eğitimcilerin ve eğitim bilimcilerin elinde. Öğrencilere başarıya giden yolu açmak gerekir. Onlarla her gün kitap okuma, bu kitaplardan ne anladığını yine sohbet ederken tartışma, hem bilişsel olarak onların gelişmesine yardımcı olur hem de yaratıcılık ve hayal güçlerini geliştirir. Dil, sanat, bilim, spor ve matematik gibi farklı alanlarda öğrenme ilgilerini geliştirmek ve diğer çocuklarla grup etkinliklerine katılmalarını teşvik etmek de çocukların okula uyum sürecine katkı sağlar.

10- PROFESYONEL YARDIM SEÇENEĞİ: Son olarak, çocuklar ilkokula uyum sürecinde endişeli olmaya, sıkıntı çekmeye uzun süre devam ederlerse, önce öğretmenleri sonra veya aynı zamanda okulun psikolog danışmanından profesyonel yardım almak iyi olabilir.