Sigortalılığınız ve emekliliğiniz iptal edilir
Soru: Kardeşim 2003 doğumlu. Bir buçuk sene önce kısa süreli bir işte çalıştı sonra kendi isteği ile ayrıldı. Dört aylık sigortası işledi. Sigortası devam etsin, emekliliği gecikmesin diye de bir sene önce bir ahbabımızın yanında asgari ücretten sigortalı gösterdik. Bir süredir sahte sigortalılıkla ilgili çıkan haberleri takip ediyorum. Bizim durumumuz sahte sigortaya mı giriyor, herhangi bir sorun yaşar mıyız? Sigortasını iptal etsek iş bulup çalışamazsa sigortası da olmayacak. Davut G.
Cevap: Son günlerde benzeri soruları çokça alıyorum. Bir süredir de SGK’nın sahte sigortalılık ile ilgili çalışmaları gündemde yer alıyor. Sosyal Güvenlik Denetmenleri Derneği Genel Başkanı, verdiği bir demeçte, 2023 yılında yapılan denetimlerde, bin 533 iş yerinin sahte olduğu, çalışmadığı halde sigorta primi ödenen ya da sahte iş yeri üzerinden sigortalı gösterilen 88 bin 455 kişinin sigortalılığının iptal edildiğini bildirdi. Benzer şekilde yapılan incelemeler sonucunda usulsüz emeklilik hakkı elde eden 50 bin kişinin de emekli maaşlarının kesildiği gündeme geldi. Son beş sene içinde SGK’nın tespit ettiği sahte sigortalı sayısı 500 binin üzerinde. Sadece 2023 yılında 89 bine yakın sahte sigortalı, bin 533 de sahte işyeri tespit edilmiş. Ortalama her yıl 80 ila 100 bin arasında sahte sigortalı tespit ediliyor.
Peki, hangi durumlar sahte sigortalılığa giriyor? SGK’nın en çok tespit ettiği durumları sıralayayım. Okuyucumuzun sorusundaki gibi bir yakınının, ahbabın, akrabanın şirketinde sigortalı olarak gösterilmek. Ölen babadan maaş alabilmek için boşanma yoluna gidilmesi. Hamilelik döneminde sağlık hizmetlerinden yararlanabilmek ve doğum öncesi ile sonrasında iş göremezlik ödeneğinden faydalanmak için bir yerde çalışılıyor gösterilmesi. Bir de bu işler için kurulmuş paravan şirketlere para verip de sahte sigortalı olunması. Bu saydıklarım en çok başvurulan ve SGK’nın en çok tespit ettiği yöntemler.
Bu durumda ne oluyor? Sigortalılık ve prim günleri iptal ediliyor, ödenen primler iade edilmiyor. Emekli olunmuşsa, aylık kesiliyor, emeklilik iptal ediliyor, ödenen maaşlar faiziyle geri alınıyor. Sahte sigortalılık süresince hem kendi hem de yakınları adına ödenen tüm sağlık giderleri geri isteniyor. Sahte sigortalı için hapis cezası istemiyle suç duyurusunda bulunuluyor. Sigortalı kişiye ödenen iş göremezlik aylıkları faiziyle birlikte geri alınıyor. Kişiyi sahte sigortalı olarak gösteren işveren ciddi tutarlarda ceza ödüyor, sahte sigortalı emekli aylıklarını, sağlık giderlerini ödeyemezse işverenden talep ediliyor, sahtecilik yaptığı için hapis cezası ile yargılanıyor. Okuyucumun sorusu üzerinden çözümü de söyleyeyim. Ya bir işyerinde sigortalı olarak fiilen çalışılacak ya da isteğe bağlı sigortalı olunacak.
YAŞ HADDİNDEN TAZMİNAT ALABİLİRSİNİZ
Soru: 23.09.1987’de şirkette işe başladım hiç ara vermeden 1.11.2009’da emekli oldum. Emekli ikramiyesini aldım. Bu tarihten itibaren de çalışıyorum. Şu anda 61 yaşına girdim. Şirketin hizmet sözleşmesinde 60 yaşını bitirdiğinde yaş haddine istinaden emeklilik uygulaması yapılır yazıyor. Tazminatımı alıp işten ayrılabilir miyim?
Cemal Ç.
Cevap: İlk çalışma döneminize göre emekli olduğunuz, kıdem tazminatını aldığınız için artık kıdem tazminatınız sıfırlanmış sayılıyor. İkinci dönem çalışmanıza ait yeni bir sözleşme ile çalışıyorsunuz demektir. Normal şartlarda kendi isteğiniz ile istifa ederseniz işveren tazminat ödemez. Ancak şirket iç şartlarına göre 60 yaşında yaş haddinden emekli olunacağına dair yazılı bir kural varsa yaş haddinden ayrılabilirsiniz ve bu durumda işveren de ikinci döneme ait tazminatınızı ödemek durumunda.
