Kaç çalışan kaç emekliye bakıyor?

SGK’nın açıkladığı verilere göre, 2020 yılında sigortalı çalışan sayısı, bir önceki yıla göre 891 bin 722 kişi artarak, 21 milyon 64 bin 613 oldu ki, bu da sigortalı sayısında yüzde 4.4’lük artış anlamına geliyor. Statülerine göre sigortalı sayılarına bakıldığında ise durum biraz farklı. İşçi ve memur sayısında artış yaşanırken, kendi adına çalışanlarda yani Bağ-Kur’luların sayısında azalma oldu. Bu da koronavirüs salgınının esnaf ve küçük işletme sahipleri üzerindeki etkisini gösteriyor. Geçen sene, 4/a’lı olarak, işçi statüsünde çalışanların sayısı önceki yıla göre 889 bin 110 kişi artarak, 15 milyon 203 bin 423 olurken; memurların sayısı ise 39 bin 899 kişi artarak 3 milyon 140 bin 410 oldu. Bağ-Kur’lu olarak çalışanların sayısı ise 2019 yılında, 2 milyon 758 bin 67 kişi iken, bu sayı geçen sene 37 bin 287 kişi azalarak, 2 milyon 720 bin 780 kişiye düştü.

TARIMDA ÇALIŞAN AZALDI

SGK, 2020 yılında sosyal güvenlik kapsamı altında olanların sayısını da açıkladı. Buna göre; işçi, memur, Bağ-Kurlu, tarım çalışanı, stajyerler de dahil toplam aktif sigortalı sayısı 23 milyon 344 bin 547 kişi olarak gerçekleşti. Geçen yıl aktif sigortalı sayısı 1.3 milyonun üzerinde arttı. Dikkat çeken gelişme ise, tarım sektöründe çalışanlarda oldu. 2020 yılında tarımda hem tarım sigortalısı olarak hem de geçici statüde çalışanların sayısında azalma yaşandı. Tarımda zorunlu sigortalı olanların sayısı 2019 yılında 600 bin 787 kişi iken bu sayı geçen sene 53 bin 712 kişi azalarak, 547 bin 75 kişiye geriledi. Benzer şekilde tarımda süreli değil de geçici çalışanların sayısı ise 2020’de 9 bin 858 kişi azalarak, 31 bin 250 sigortalıya düştü. Böylece 2020’de tarım alanında sigortalı sayısı toplamda 63 bin 570 kişi azaldı. Bu da hem salgının hem de salgında uygulanan kısıtlamaların en çok tarım çalışanlarını etkilediğini gösteriyor.

9.1 MİLYON KİŞİYE EMEKLİ MAAŞI

2020’de, ölüm, yaşlılık, malullük, işgöremezlik aylığı alanların, yani pasif sigortalıların sayısı da 773 bin 506 kişi artarak, 13 milyon 264 bin kişiyi geçti. Geçen yıl emekli olarak, yaşlılık aylığı alanların sayısı da 165 bin 422 kişi arttı, 9 milyon 133 bin 884 kişi çıktı. Daha açık bir anlatımla 2020’de, SGK, 9.1 milyondan fazla kişiye emekli aylığı ödedi. Emekli aylığı alanların 5.9 milyonu işçi statüsünden emekli olanlardan, 1.6 milyonu Bağ-Kurlulardan, 1.5 milyondan fazla da memur emeklilerinden oluştu.

En önemli konu olan aktif/pasif oranını sona sakladım ki, sosyal sigorta sisteminde finansal sürdürülebilirlik açısından önemli bir gösterge, aktif-pasif oranıdır. Nedir, aktif/pasif oranı? Çalışanlara aktif sigortalı; emekli, dul, yetim, malul sigortalılara pasif sigortalı deniyor. Aktif-pasif oranı da kaç aktif çalışanın, kaç pasif çalışanı finanse ettiğini gösteriyor. Bir anlamda kaç çalışanın, kaç emekliyi finanse ettiğini gösteriyor.

4 ÇALIŞAN OLMASI LAZIM

SGK’nın, açıkladığı 2020 verilerine göre, aktif/pasif oranı 1.87 olmuş. Yani, geçen sene 1.87 çalışan, bir emekliyi finanse etmiş. Tabi, bu rakam, sosyal güvenlik sisteminin toplamına göre belirlenmiş. Aktif sigortalılar içinden çırak ve stajyerleri çıkarttığımız zaman -ki, bu sayı 1.7 milyonun üzerindedir- aktif/pasif oranı 1.72’lere düşüyor. Bir de sigorta statülerine göre aktif/pasif oranına bakalım. 4/a’lı olarak çalışanlarda, yani işçi statüsünde çalışanlarda 2.22 çalışan bir emekliyi finanse ederken; Bağ-Kur statüsünde olanlarda 1.3 çalışan, bir emekliyi finanse ediyor. Memur statüsünde çalışanlarda ise 1.46 çalışan bir emekliyi finanse ediyor. Bağ-Kur ve memurlarda durum daha da kötü.

Peki, aktif/pasif oranı neden önemli? Bu konuda ideal oran 4 çalışanın bir emekliyi finanse etmesidir. 1980’lerde 3.3 çalışan bir emekliyi finanse ediyordu. Geçen sürede bu oran düştü ve son 10 yıldır da 1.80 ila 1.90 arasında değişiyor. Hesaplamalara göre önümüzdeki 5 yılda önlem alınmaz 1.5 çalışan, bir emekliyi finanse edecek. Bu da hem sosyal güvenlik sisteminde sürdürülebilirliği zora sokacak hem de sosyal güvenlikte açığı artıracak.