İşte tüm yönleriyle tamamlayıcı emeklilik ile kıdem tazminatı fonu

Albayrak, açıklamasında tamamlayıcı emeklilik sistemini hızla hayata geçireceklerini belirterek, “Vatandaşlarımızın kazançlarına göre azdan az, çoktan çok belirleneceği zorunlu bir bireysel emeklilik sistemini yani tamamlayıcı emeklilik sistemini yeniden ele alacağız. Bu sistemle birlikte kıdem tazminatı reformunu da hayata geçireceğiz. İş verenden yapılacak kesintiler BES ile entegre kıdem tazminatı fonunda toplanacak” dedi.

Peki, BES’te neler değişecek, kıdem tazminatı BES ile nasıl entegre edilecek? Berat Albayrak’ın açıklaması sonrası herkesin merak ettiği konular bunlar. Bildiğim kadarıyla bu sorulara açıklık getireyim. Öncelikle, bundan sonra hayatımızda ‘tamamlayıcı emeklilik’ adı altında yeni bir sistem olacak. Aslında tamamlayıcı emekliliğe, 2017’de çalışanların BES’e girişine imkan sağlayan otomatik katılım uygulaması ile başlandı. Biraz daha açayım. Uygulanan üç çeşit emeklilik sistemi var. Biri, sosyal güvenlik şemsiye altında devletin sunduğu; SSK, Emekli Sandığı gibi emeklilik sistemi. Bir diğeri, tamamen gönüllük esasına dayanan, kişilerin kendi emeklilikleri için özel olarak yaptırdıkları bireysel emeklilik sistemi. Diğeri ise çalışanın maaşından kesilen, işverenin de katıldığı, devletin de desteklediği emeklilik sistemi. İşte bu sisteme otomatik BES ile başladık ama zorunlu tutmadık, işveren katkısı da koymadık. Böyle olunca da 3 yılda otomatik BES’e 15 milyona yakın çalışan girdi, bunun 11 milyonu çıktı, 5 milyonu sistemde kaldı.

ZORUNLU TAMAMLAYICI EMEKLİLİK

Peki, yeni açıklanan programa göre bundan sonra ne olacak? Madde madde anlatayım:

-Otomatik BES, artık tamamlayıcı emeklilik haline gelecek ve 45 yaş altı tüm çalışanlar 2020 yılından itibaren bu sisteme zorunlu olarak girecek, çıkamayacak.

-Bugüne kadar çalışanın maaşından yüzde 3 kesiliyordu, yeni sistemde işveren de katkı yapacak. Devlet katkısı da devam edecek. Çalışandan ve işverenden kesilen, devletin de katkı yaptığı bir emeklilik sistemi olacak. Henüz işveren kesinti tutarı belli değil. İşverenlerin yükünü artırmayacak bir formül bulanacak ki, muhtemelen işsizlik fonu kesintisi azaltılabilir.

-Çalışandan maaşına göre emeklilik kesintisi yapılacak. Asgari ücretliden tamamlayıcı emeklilik için daha az kesinti yapılırken, maaşı yüksek olandan yüksek oranda kesinti olacak.

-Tüm kesintiler çalışanın hesabında birikecek ve emeklilik şirketleri bu birikimleri yönetecek.

-İsteyen istediği zaman tamamlayıcı emeklilik sisteminden çıkamayacak. Kademeli çıkış hakkı tanınabilir, bu kademelerin ne olacağı sonradan netleşecek ama çalışan, emekliliği geldiğinde sistemden çıkabilecek. Çıkarken de işveren kesintisi ve devlet katkısı birikiminin tamamını hak edecek.

-Emeklilik yaşı da henüz net değil. Her ne kadar BES’te emeklilik yaşı 56 olsa da tamamlayıcı emeklilikte yaş sınırı değişebilir, artabilir de.

KIDEM FONU NASIL ÇALIŞACAK?

Gelelim, kıdem tazminatının BES ya da yeni adıyla tamamlayıcı emeklilik ile nasıl entegre edileceğine. İşveren ile işçi arasındaki 30 günlük kıdem tazminatı tartışmasını bir kenara bırakıyorum; bu konu önümüzdeki dönemde taraflarca konuşulup, tartışılacak. Yeni sistemin nasıl olacağı yönünde aldığım bilgileri paylaşayım.

-Kıdem tazminatında fonlu bir sisteme geçilecek ve bu da tamamlayıcı emeklilik ile entegre edilip, bir bütün olacak. Çalışanın kıdem tazminatı fonunun ayrı, tamamlayıcı emeklilik hesabının ayrı hesaplarda mı takip edileceği, tek bir hesapta mı toplanacağı henüz net değil.

-Yeni işe girenler ve belirli çalışma süresi olanlar hem tamamlayıcı emekliliğe hem de kıdem tazminatı fonlu sisteme zorunlu olarak dahil edilecek. Belirli yaşın üzerinde olanlar ya da emekliliğine az süre kalanlar her iki sisteme de girmeyecek. Yaş ve kıdem konusu önümüzdeki dönemlerde belirlenecek. Çalışan ile işveren anlaşırsa geriye dönük hakların korunması için kıdemler fona aktarılabilecek.

-Tamamlayıcı emeklilik için işverenden yapılan kesinti ile emeklilik için işverenin çalışanın maaşından yapacağı kesinti her ay çalışanın hesabına yatırılacak. Kıdem ise işveren tarafından muhtemelen her yılın sonunda yine çalışanın fon hesabına yatırılacak.

-Devletin de kıdem tazminatına katkısı olacak ancak hem tamamlayıcı emeklilik hem de kıdem fonuna yapacağı katkı tutarının nasıl ve ne oranda olacağı sonradan belirlenecek.

-Tüm fonların garantörü devlet olacak, yatırım alanlarını devlet belirleyecek.

-Çalışan hem emekliliğindeki hem de kıdemindeki birikimini istediği zaman alamayacak. Belirli istisnalar tanınabilir ama kıdem ve emeklilik birikimini asıl emeklilik zamanı geldiğinde alabilecek; hem de nemasıyla birlikte.

-Çalışanlar kıdeminin yatıp yatmadığını, ne kadar birikimi olduğunu, bu birikiminin getirisini kendi hesabında takip edecek.

Tamamlayıcı emeklilik ve kıdem tazminatında fonlu sistem özetle böyle. İşçisiyle, işvereniyle, emeklilik şirketleriyle yani, tüm taraflarıyla, konunu detayları önümüzdeki aylarda konuşulup, tartışılacak. Kıdem tazminatında fonlu sistem konusuna Çarşamba günkü yazımda daha detaylı değineceğim.