Çalışanlar bu yıl yüksek tazminat alacak

Yeni sene ile birlikte çalışanların kıdem tazminatı tavanı yüzde 49.26 artarak, 35 bin 59 liraya yükseldi. Çalışanların alacakları kıdem tazminatının tavanı, yani üst sınırı, her yılın ocak-temmuz ve temmuz-aralık dönemlerinde Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yayımladığı Mali ve Sosyal Haklar Genelgesi ile belirleniyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı, 2024 Ocak-Haziran dönemini kapsayan Mali ve Sosyal Haklar Genelgesini yayımladı, çalışanların yeni senedeki kıdem tazminatı tutarı da belli oldu. 2023’ün Temmuz-Aralık döneminde 23 bin 489 lira olarak uygulanan kıdem tazminatı tavanı, yüzde 49.26 artarak, 35 bin 59 lira olarak belirlendi.

Kıdem tazminatı alabilmenin belli koşulları var. Çalışanlar, işyerinde bir yıl çalıştıktan sonra kıdem tazminatına hak kazanıyor. İşçi kendi isteği ile ayrılırsa tazminat alamıyor, işveren tarafından işten çıkarılması gerekiyor. Ancak bunun birkaç istisnası var. Erkeklerde askerlik nedeniyle, kadınlar da evlilik nedeniyle işten ayrılmaları durumunda kıdem tazminatı alabiliyor. Çalışan emekli olduğunda da tazminatını alıyor. Gerekli prim gün sayısı doldurulduğunda da çalışan yaşı beklemeden kıdem tazminatına hak kazanıyor.

EMEKLİ OLMADAN DA ALINIR MI?

İlk kez sigortalı olduğu tarih, 8 Eylül 1999 tarihinden önce olanlar 15 yılı doldurup, 3 bin 600 prim gün sayısını tamamladıklarında kıdem tazminatı alıp, kendi istekleri ile işten ayrılabiliyorlar. Farklı işyerlerinde, farklı sürelerde çalışılsa dahi toplam çalışma süresinin 15 yıl, 3 bin 600 prim günün doldurulması tazminat almak için yeterli. Tazminat, son işyerinde ne kadar süreyle çalışılmışsa o süre üzerinden hesaplanıyor. İlk sigortalı olduğu tarih 8 Eylül 1999-30 Nisan 2008 tarihleri arasında olanlar ya 25 yıl çalışıp, 4 bin 500 prim günü doldurduklarında kıdem tazminatı alabilirler ya da çalışma yılına bakılmaksınız 7 bin prim günü doldurduklarında işyerinden kıdem tazminatı alıp, işten ayrılabilirler. İlk sigortalı olduğu tarih Mayıs 2008 ve sonrası olanlar da 5 bin 400 prim günü doldurmaları halinde kıdem tazminatına hak kazanırlar.

YÜKSEK MAAŞLILAR TAVANA TAKILIYOR

Gelelim, kıdem tazminatının nasıl hesaplandığına ve tazminat tavanının ne anlama geldiğine? İşçiye, çalışılan her tam yıl için 30 günlük giydirilmiş (ikramiye, prim, yol ve yakacak yardımı gibi tüm ödemeler) ücret üzerinden kıdem tazminatı ödeniyor. Brüt ücret ile çalışılan yılın çarpımı sonucu toplam kıdem tazminatına ulaşılıyor. Ancak burada yanılgıya düşülmemesi gerekiyor, kıdem tazminatında tavan uygulaması olduğundan alınacak tazminat da tavan ile sınırlı. 2024’ün ilk altı ayı için kıdem tazminatında uygulanacak tavan tutarı ise 35 bin 59 lira. Bu da şu anlama geliyor, çalışan ne kadar yüksek maaş alırsa alsın, tazminat hesabı 35 bin 59 lira üzerinden yapılacak.

Bu yılın başında asgari ücret yüzde 49 artarak, brüt 20 bin 2 lira oldu. Böylece yeni senede çalışanların alacağı kıdem tazminatı da artmış oldu. Asgari ücretli bir çalışan aynı işyerinde 10 yıldır çalışıyorsa, kıdem tazminatı olarak 200 bin lira alacak. Aynı çalışan geçen senenin sonunda kıdem tazminatına hak kazansaydı, 134 bin 140 lira alacaktı.

Peki, tazminatta tavan çalışanı nasıl etkileyecek? Çalışanın brüt maaşı 35 bin liraysa ve 10 yıl aynı işyerinde çalışıyorsa 350 bin lira kıdem tazminatı alabilecek. Ancak çalışanın maaşı brüt 40 bin liraysa ve 10 yıldır çalışıyorsa 400 bin lira tazminat alamayacak, tavana takıldığı için 350 bin lira alabilecek. 

PEŞİN Mİ TAKSİTLE  Mİ ÖDENİR?

Kıdem tazminatının işveren tarafından peşin mi yoksa taksitle mi ödeneceği sık karşılaştığım sorulardan biridir. İşveren, çalışana kıdem tazminatını peşin öder. İş Kanunu’nda taksitle ödeneceğine yönelik bir hüküm yoktur. Ancak işveren tazminatı taksitle ödemek ister, çalışan da bunu kabul ederse taksitle ödenebilir. Kaç taksitle ödeneceği de yine kanunda yer almıyor. İşveren ile çalışan aralarında taksit sayısında anlaşabilir. Çalışan, taksitle ödenmesini kabul etmezse, işveren peşin ödemek zorunda. Eğer işçi, taksitle ödenmesi konusunda anlaşır ve anlaşmayı da imzalarsa, faiz talebinden de vazgeçmiş sayılır.