Bireysel emeklilikte vergi avantajından neden yararlanılmıyor

Raporda dikkatimi çeken bir noktayı sizlerle paylaşayım. Emeklilik Gözetim Merkezi, geçen yıl bir araştırma şirketine, bireysel emeklilik sistemine katılıp, sonra da sistemden ayrılanların, ayrılma nedenleri hakkında bir araştırma yaptırmış. Birçok sonuç çıkmış ama bir tanesi var ki, bana ilginç geldi. O da, araştırmaya katılan kişilerin ki, bin 506 kişiyle yüz yüze görüşülmüş- yüzde 93’ü vergi mükellefi olmasına karşın, sadece yüzde 20’si sistemin vergi avantajından faydalanmış. Yine aynı araştırmaya göre vergi avantajının bireysel emeklilik sistemine katılımdaki etkisi sadece yüzde 8.

Şimdi diyeceksiniz ki, bunun nesi ilginç. İlginç çünkü, bireysel emeklilik sisteminin en büyük avantajı, vergi indirimi. Sistem başladığından beri de bireysel emeklilik şirketleri bu avantajı bas bas bağırarak anlatıyor. Ancak görünün o ki, katılımcıların büyük bir kısmı ki, bugün bu sayı 1.5 milyon kişi, çok önemli bu avantajdan faydalanmıyor. Artık bilmediği için mi faydalanmıyor, uğraşmak istemediği için mi, yoksa çalıştığı kurum ’bizi bu işlerle uğraştırma’ tavrı sergilediği için mi bilinmez.

MAAŞIN YÜZDE 10’UNU GEÇMEYECEK

Peki, nedir bireysel emeklilikteki bu vergi avantajı? Anlatalım... Eğer ücretli bir çalışansanız yani, bir işyerinde çalışıyorsanız ve bireysel emekliliğiniz de varsa, sistem için ödediğiniz aylık katkı payını, ödendiğiniz aydaki gelirinizin yüzde 10’unu aşmamak kaydıyla gelir vergisi matrahından indirebiliyorsunuz. Tabii sadece sınır bu değil. Aynı zamanda asgari ücretin yıllık tutarını da aşmamanız gerekiyor. Bir örnekle anlatsak, tahmin ediyorum daha iyi anlaşılacak.

Diyelim ki, aylık brüt maaşınız 2 bin YTL ve bireysel emeklilik sistemine de her ay 150 YTL katkı payı ödüyorsunuz. 150 YTL katkı payını örnek olarak seçmemin bir nedeni var. O da, bireysel emeklilik sistemindeki katılımcıların büyük kısmının, aylık 150-200 YTL arasında ödemeyi tercih ediyor olması. Hazır yeri gelmişken şunu da söyleyeyim; genel kanı, aylık kazancın yüzde 5 ila 10’u arasındaki bir rakamın tasarruf için ayrılabileceği yönündedir.

Örneğimize devam edelim. Bugün için asgari ücret tutarı aylık 608,40 YTL. Demek ki, emeklilik için ödediğiniz katkı payı hem maaşınızın yüzde 10’unu hem de asgari ücret tutarını aşmıyor.

VERGİ MÜKELLEFLERİ DE YARARLANABİLİYOR

Aylık 150 YTL ödediğinize dair emeklilik şirketinizden alacağınız makbuz ya da banka dekontunu, çalışmış olduğunuz kurumun muhasebesine sunduğunuzda; o ayki maaşınızın tabi olduğu vergi dilimi neyse, o tutarın bireysel emeklilik için ödediğiniz katkı payından düşülüp, maaşınıza yansıtılması gerekiyor.

Malumunuz her ay kesinti oranları farklıdır ama biz örneğimizde, vergi diliminin yüzde 15 olduğunu varsayalım. Bu durumda işyerinizdeki muhasebe servisi, 150 YTL’den, yüzde 15’lik vergi dilimine denk gelen 22,5 YTL’yi düşüp, o ayki, maaşınıza ekleyecek. Böylece bireysel emeklilik için cebinizden 150 YTL yerine 127,5 YTL çıkacak ama, birikiminiz emeklilik şirketi tarafından 150 YTL üzerinden değerlendirilecek.

Hemen kısa bir bilgi daha vereyim. Vergi avantajı sadece çalışanlar için değil, aynı zamanda vergi mükellefleri için de geçerli. Onlar da; emeklilik için ödedikleri katkı payını, beyan ettikleri gelirin yüzde 10’unu ve asgari ücretin de yıllık tutarını aşmayacak şekilde, gelir vergisi matrahından indirebiliyorlar.

DİĞER YATIRIM ARAÇLARINDAN FARKLI

İşte çok bahsedilen ama kullanılmayan vergi avantajı böyle. Şunun altını net bir şekilde çizeyim: Bireysel emeklilik sistemindeki bu vergi avantajı, diğer hiçbir yatırım enstrümanında yok. Hal böyleyken, bu avantajın neden sisteme girenler tarafından kullanılmadığını anlamakta zorluk çekiyorum.

Yukarıdaki örneğimizden yola çıkacak olursak, en kaba hesapla aylık vergiden kaynaklanan 22.5 YTL’lik avantaj, yıllığa vurduğunuzda 270 YTL ediyor. Aylık 150 YTL katkı payı ödeyen bir katılımcının, bu avantajdan yararlanmayıp, yıllık 270 YTL’yi umursamaması açıkçası bana anlamsız, bir o kadar da mantıksız geliyor.

Eğer bunun nedeni, işyerindeki muhasebe servisinin ’bizi bu işlerle uğraştırmayın’ yaklaşımı ise ki, kulağıma böyle duyumlar da geliyor, bilmeyenler için belirtmekte fayda var, bu yasal bir düzenleme. Siz çalışan olarak bu yasal düzenlemeden doğan hakkınızı kullanacaksınız, işyeri de yasa gereği bu işlemi yapacak. Bunun daha ötesi yok.