BES’e ‘otomatik katılım’ dopingi

OTOMATİK Bireysel Emeklilik Sistemi’nde (BES) tasarruf eden çalışan sayısı 4 milyonu geçti. 45 yaş altı tüm çalışanların, işverenleri tarafından BES’e alınmasını sağlayan otomatik katılım uygulaması 2017’de başladı. İlk olarak geçen yılın Ocak ayında, bin ve üzeri çalışanı olan özel sektör işyerleri sisteme giriş yaptı, ardından Nisan ayında hem 250 ila bin arası çalışanı olan özel sektör şirketleri hem de tüm memurlar; Temmuz ayında da 100-250 arası çalışanı olan şirket çalışanları sisteme dahil edildi. Böylece 2017’nin Ocak ayında 2,4 milyon, Nisan ayında 4.6 milyon ve Temmuz ayında 2.1 milyon çalışan BES’e giriş yaptı. Ancak bu çalışanların 6 milyonu cayma hakkını kullanarak, otomatik BES’ten ayrıldı, 3.5 milyonu ise sistemde kaldı.

2.6 MİLYAR TL ÖDEDİLER
2018’de ise otomatik katılımın ikinci etabı başladı ve çalışan sayısı 50 ile 100 arası olan özel sektör şirketleri ile belediyeler, il özel idareleri ve KİT’lerdeki memurlar; Şubat ayında bireysel emekliliği giriş yaptı. Son açıklanan verilere göre de Şubat ayında 1.3 milyon çalışan otomatik BES’e girdi, bunların 809 bin 626’i cayma hakkını kullanarak, sistemden ayrılırken 509 bin 500’ü ise sistemde kaldı. Bugüne gelindiğinde, otomatik BES uygulamasının başladığı bir buçuk yılda 10 milyon 594 binin üzerinde çalışan işverenleri tarafından BES’e dahil edildi ve bunların 6.8 milyonu sistemden ayrılırken, 4 milyondan fazla çalışan ise BES’te kalarak, tasarrufu tercih etti. Daha açık bir anlatımla sisteme girenlerin yüzde 64’ü sistemden ayrılmayı tercih etmiş. Çalışanların, tasarruf için ödedikleri katkı payı tutarı ise 2.6 milyar TL’yi geçerken, otomatik BES’te yine çalışanların toplam fon tutarı da 2.8 milyar TL’yi buldu.

MEMURLAR SADIK ÇIKTI
Peki, kimler sistemde kalmış, kimler ayrılmış? Girenlerin ve çıkanların profili nedir? Otomatik BES’e yönelik merak edilenleri biraz araştırdım. Sizlerle de paylaşayım.  

- Kamu kurumları tarafından otomatik BES’e dahil edilen memurların yüzde 48’e yakını sistemde kalmayı tercih etmiş, yüzde 52’si ayrılmış. Özel sektör çalışanlarının ise sadece yüzde 33’ü otomatik BES’te devam etmiş, yüzde 77’si ayrılmış. Bu da şu anlama geliyor ki, kamuda çalışanların tasarrufa yönelik hassasiyeti özel sektöre nazaran daha fazla.

- Sisteme giren 10.5 milyon çalışandan 3.3 milyonu kadın çalışandan, 7.1 milyonu da erkek çalışanlardan oluştu. Kadın çalışanların 2.1 milyonu ayrılmayı tercih ederken, 1.3 milyonu ise sistemde kaldı. Erkek çalışanların ise 4.7 milyonu otomatik BES’ten çıktı, 2.6 milyonu kalıp, tasarrufu tercih etti.

- Sistemde devam eden çalışanların 2 milyon 517 bini tasarruflarını faizsiz fonlarda değerlendirmeyi tercih ederken, 1 milyon 543 bini ise faizli fonları tercih etti. Yani, çalışanların yüzde 62’si birikimlerini faizsiz emeklilik fonlarında değerlendiriyor.

- Otomatik BES’e girenlerin yüzde 21,18’i 25 yaş altı çalışanlardan, yüzde 43,21’i 25-34 yaş arası, yüzde 35,17’si 35-44 yaş arası ve yüzde 0.44’ü de 45 yaşındaki çalışanlardan oluşuyor.

- Hangi yaştakiler sistemden kalmayı tercih etmiş diye bakıldığında ise sisteme giren 25 yaş altı çalışanların yüzde 48’i sistemde kalmış. 25-34 yaş arasındaki çalışanların ise yüzde 36’sı otomatik BES’te devam etmeyi tercih ederken, 35-44 yaş arasındakilerin sistemde kalma oranı ise yüzde 38. 45 yaşında olup da bireysel emekliliğe girenlerin yüzde 60’ı ise sistemden çıkmış. Bu da şu anlama geliyor, genç yaşta çalışanlar sistemde kalıp, tasarrufu tercih etmiş.

- İlginç bir bilgiyi daha paylaşayım. Otomatik BES’te kalanların yüzde 57’ye yakınının gelir seviyesi, asgari ücret (brüt 2 bin 29 lira) ile 4 bin lira arasında olanlar ki, tasarrufu tercin edenlerin büyük çoğunluğu asgari ücretli çalışanlar. Aylık 10 bin lira ve üzeri geliri olanların yüzde 99’u ise sistemden ayrılmış. Yani, gelir seviyesi yüksek olanlar otomatik BES’i tercih etmezken, gelir seviyesi asgari ücret olanlar BES ile birikim yapmayı tercih etmiş.

BAŞARI MI, BAŞARISIZLIK MI?

Bireysel emeklilikte otomatik katılım uygulamasının 1.5 yılının özeti böyle. Eminim çoğunluk, yüzde 60’a varan çıkış oranına bakıp, sistemin başarılı olmadığı yorumunu yapacaktır. Doğruluk payı var ama bir de işin diğer boyutu var. Şöyle anlatayım. Gönüllü BES (otomatik katılım uygulaması sonrası mevcut bireysel emekliliğe gönüllü BES adı verildi) 2003 yılında başladı ve üzerinden 15 yıl geçti. Bu 15 yılın sonunda bugün sistemde 7 milyon kişi bulunuyor. Bu zaman içinde bir 7 milyon kişi de BES’e girdi, çıktı; kalsalardı eminim bugün 15 milyon kişi bireysel emeklilik ile tasarruf edecekti. Diyeceğim o ki, emeklilik şirketleri 15 yılın sonunda 7 milyon kişiye ulaştılar; otomatik katılımda ise sadece 1.5 yılda ulaşılan katılımcı sayısı 4 milyonun üzerinde. Eğer bu açıdan bakılırsa otomatik katılım ciddi bir başarıdır.

82 MİLYAR TL FONA ULAŞILDI

2003 yılında başlayan ve 15 yılı geride bırakan gönüllü BES’te katılımcı sayısı 7 milyona yaklaşırken, katılımcıların toplam fon tutarı da 72 milyar TL’yi buldu. 10.6 milyar TL’lik devlet katkısı tutarı da eklenince BES’te toplanan fon tutarı 82 milyar TL’yi geçti. Katılımcıların ödediği katkı payı tutarı ise 55.6 milyar TL olurken, emeklilik şirketleri 54.8 milyar TL’yi yatırıma yönlendirdi. Sistemdeki 7 milyon katılımcının yüzde 34’e yakını 35-44 yaş arası kişilerden oluşurken, yüzde 27’si 25-34 yaş arasından ve yüzde 24’ü de 45-55 yaş arası kişilerden oluştur.