Ortadoğu’da hareketlilik

CEZAYİR’de 20 yıldır iktidarda olan 82 yaşındaki Abdulaziz Buteflika’nın sağlık durumu kötü olmasına rağmen beşinci kez aynı göreve talip olması bir anlamda değişimin fitilini de ateşledi.

 Gösterilerin devam etmesi üzerine Buteflika, ordunun da desteğini kesmesi üzerine yeniden aday olmama kararı aldı ve istifa etti. Ancak halk şimdi, Buteflika’dan sonra rejimin kalıntılarının da temizlenmesi için eylemleri sürdürüyor.

*

LİBYA’da ise ülkenin doğusunda konuşlu General Halife Hafter’e bağlı birlikler Trablus’ta üslü BM destekli Ulusal Mutabakat Hükümeti’ne karşı saldırıya geçti. İslamcı gruplara karşı savaşmış olan Hafter konusunda Avrupa ve bölge ülkeleri ikiye bölünmüş durumda.

Suudi Arabistan, Mısır ve BAE, Hafter’e arka çıkıyor. Katar ise Hafter’e uluslararası silah desteğinin sona erdirilmesini istiyor. Afrikalı mülteci akının durmasını isteyen İtalya, Trablus hükümetini destekliyor. Fransa’nın ise Hafter’i desteklediği öne sürülüyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre 4 Nisan’da başlayan çatışmalarda şimdiye kadar can kaybı 200’ü aştı.

*

SUDAN’da geçen hafta Ömer el Beşir’in 30 yıllık iktidarı halk gösterileri sonrasında gelen askeri darbeyle sona erdi. Ancak Cezayir’de olduğu gibi Sudan’da da eylemler sürüyor.

Aralık ayında ilk kez ekmek fiyatlarını protesto etmek için sokağa çıkan kalabalıklar, bu kez Ömer el Beşir döneminin elitlerinin de yönetimden ayrılması için bastırıyor. Askeri Geçiş Yönetimi’nin feshedilip sivil bir geçiş yönetimi oluşturulmasını talep ediyorlar.

*

İSRAİL’de Likud partisinin geçen haftaki seçimlerden birinci parti çıkmasının ardından Binyamin Netanyahu’nun yeniden hükümeti kurması bekleniyor. Netanyahu, ABD’de Trump iktidara geldiğinden bu yana Ortadoğu’da dengelerin İsrail lehine gelişmesini sağlayan hamleleriyle dikkat çekiyor.

 İran’ın Irak’tan sonra Suriye’de artan nüfuzu, Lübnan’da Hizbullah’a olan desteğinden rahatsız olan İsrail yönetimi, Trump yönetimini Tahran aleyhinde kararlara teşvik ediyor, Rusya’ya ile de temaslarını sürdürüyor.

*

İRAN, ABD’nin 2015 tarihli nükleer anlaşmadan çekilmesinden sonra gelen ekonomik yaptırımların kıskacı altında. ABD yönetimi son olarak İslam rejiminin korunması için kurulan İran Devrim Muhafızları Ordusu’nu ‘yabancı terör örgütleri’ listesine aldı.

Devrim Muhafızları, kontrol ettiği kamu şirketleri ve kurumlarıyla İran’ın ekonomik ve siyasi hayatında önemli bir aktör. ABD, ‘terör örgütü’ hamlesiyle, Devrim Muhafızları’nın yabancı şirketlerle iş yapmasını engelleyerek İran’ın para kaynaklarını daha da kısmayı hedefliyor.

*

SURİYE’de Esad yönetimi de İran’daki daralmadan etkileniyor. Suriye’de yayınlanan El Vatan gazetesine göre İran’ın petrol sevkıyatı altı aydır durmuş durumda. Bu nedenle Şam’da ve rejim kontrolündeki diğer bölgelerde benzin istasyonları önünde uzun kuyruklar oluşuyor. Özel araç sahipleri 5 günde 20 litre benzin alabiliyor.

Ve geçtiğimiz günlerde Beşar Esad, İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif’i Şam’a davet etti. Esad, şubat ayında Tahran’a gitmiş, görüşmelere davet edilmeyen Zarif önce istifa kararı almış, tepki üzerine ise geri çekmişti.

*

TÜRKİYE, İran Dışişleri Bakanı Zarif’in Şam’dan sonraki durağı oldu. Zarif, Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu ile yaptığı basın toplantısında “Esad ile görüşmemin raporunu Cumhurbaşkanı Erdoğan’a sunacağım” dedi. Zarif’in ziyareti Astana sürecinin devam edeceği 25-26 Nisan tarihleri öncesine denk geliyor. Adı Nursultan olarak değişen Astana’da ana gündemin Suriye’de anayasanın yazılması için komisyonun üyelerinin belirlenmesinin olması bekleniyor. Daha önce STK’lar konusundaki listede anlaşma olmamıştı.

Türkiye, çatışmasızlık bölgesi İdlib’e yönelik saldırılardan ve Esad rejimi ile terör örgütü PYD/PKK arasındaki temaslardan rahatsız. Belli ki, İsrail, ABD ve Sünni Arap ekseninin kıskaca aldığı İran, Türkiye üzerinden bir çıkış arayışında. Bu bağlamda Ortadoğu gibi Suriye’de de önümüzdeki günlerde durağan görüntüyü değiştirecek adımlar beklenebilir.