İsrail’in yeni talebi

İsrail İstihbarat Bakanı Israel Katz, Washington’un İsrail’in Golan Tepeleri’nde egemenliğini tanıması için pazarlık yaptıklarını, birkaç ay içinde sonuç alınabileceğini açıkladı.

50 YILLIK MESELE

GOLAN aslında İsrail ve Suriye arasında 50 yılı aşan bir sorun. Ortadoğu’daki birçok savaşın, krizin olduğu gibi İsrail’in Golan işgalinin kökeninde de su kavgası yatıyor.

Eski İsrail Başbakanı Ariel Şaron, biyografisinde 1967’deki Altı Gün Savaşı’nı anlatırken aslında Suriye ile savaşın iki yıl önce Şam yönetiminin Ürdün Nehri’nin iki yan kolundan su taşımak için kanal inşaatına başlamasıyla tetiklendiğini anlatmıştı.

Şaron, Suriye ile sınır sorunları yaşadıklarını, ancak Şam’ın suyun yolunu değiştirme girişiminin kendileri için ‘ölüm, kalım meselesi olduğunu’ kaydetmişti. Lübnan, Ürdün, Suriye ve İsrail arasında kalan 1200 km2’lik platoyu ele geçiren İsrail, böylece su ihtiyacının önemli bir bölümünü garantilemişti.

Anlaşılan bu yaklaşım devam ediyor.

CELİLE GÖLÜ ÖNEMLİ

1973 yılında Hafız Esad rejimi Golan’ı geri almayı denemiş, İsrail 510 km2’lık bir alanı daha ele geçirmiş, bir yıl sonra bu ekstra topraktan geri çekilirken arada bir tampon bölge oluşturulmasına karar verilmişti.

İsrail’in Golan’a yönelik müdahalesinde 150 binden fazla Suriyeli göç etmek zorunda kalmıştı. Hali hazırda bölgede 18 bin Suriyeli Dürzi ile yaklaşık 20 bin kadar Yahudi yerleşimci yaşıyor. Bölge halkı daha çok tarım ve turizmle uğraşırken İsrail buradaki hakimiyeti sayesinde Golan akarsularıyla beslenen Celile (Taberiye) gölünü de kontrol altında tutuyor. Günümüzde İsrail’in su ihtiyacının yüzde 40’ının bu gölden karşılandığı söyleniyor.

1981 yılında İsrail, Golan’ı ilhak ettiğini açıklamış, ancak bu adımı uluslararası toplum tarafından kabul görmemişti. Daha sonra Suriye ile İsrail barış yapmanın yolunu aramış, ancak su meselesi yüzünden görüşmelerde ilerleme sağlanamamıştı. Suriye, İsrail’den 1967 öncesine dönmesini isterken İsrail de Celile Gölü’nden hak istemişti.

SURİYE İÇ SAVAŞI

ŞİMDİ İsrail, ABD’nin Golan’daki fiili durumu kabul ederek kendilerine meşruiyet kazandırmasını istiyor. Ve güvenliği gerekçe gösteriyorlar. Reuters ajansına konuşan İsrail Enerji Bakanı Israel Katz, “Bu adımı atmak için mükemmel zaman” diyor, bu sayede İran’a ABD başkanlık açıklamasıyla ‘acı verici bir yanıt’ verileceğini savunuyor.

Ayrıca bu hamleyle Filistinlilere de ‘İsrail ile barış yapmalarının kendileri için iyi olacağı’ mesajı verileceğini ima ediyor.

Öte yandan Suriye Devlet Başkanı Esad’ın İran’ın piyonu olup olmadığını gösterme fırsatı bulacağını da iddia ediyor. Likud Partili Bakan çok iddialı. Birkaç ay içinde ABD’den bir yanıt alınabileceği inancında.

İsrail, bu dağlık araziyi, bölgede askeri hakimiyet kurma açısından da önemli görüyor. Nitekim Suriye’deki İran destekli milisler ile karşılıklı saldırılar son dönemde burada tansiyonu yükseltmiş durumda. İsrail daha önce de Suriye’nin Golan’a sınır bölgelerinde İran askeri üslerine izin vermeyeceğini açıklamıştı.

ABD NE YAPAR

İSRAİL belli ki, Golan’da egemenlik için Washington nezdinde çabalarını sürdürüyor. Nitekim ABD Kongresi’nde de İsrail’in bu hamlesini destekleyen girişimler olduğu anlaşılıyor. Tepki çekme pahasına İsrail’in Kudüs talebini yerine getiren, İran ile nükleer anlaşmadan geri çekilen Trump yönetimi, Golan’da da aynı adımı atar mı?

ABD yönetimi, her ne kadar sembolik de olsa böyle bir adıma destek vermeyi seçebilir. Ancak bu tek taraflı girişim, bölgeyi yeni bir gerilimle daha karşı karşıya bırakacaktır.