Yapay zekasına kurban olduğum...

2013 tarihli, Spike Jonze filmi “Her” (Türkçe’de “Aşk”) ve Alex Garland filmi “Ex Machina” (2015)...

Bunların yanına Neill Blomkamp’in Chappie’sini (2015) de ekleyelim.

Ses getiren bu üç filmin ortak özelliği, “Yapay Zeka” üzerinden insan olmanın; cins(iyet)ler arası ilişkilerin; aşkın ve şiddetin; gücün ve denetimin anlamını sorgulamaları.

Günümüzde yapay zeka, bilimkurgunun ötesine geçerek cep telefonlarımıza, internet sayfalarına, çağrı merkezlerine kadar girmiş durumda.

Siri veya Cortana, öyle hayali film kahramanları falan değil; gerçek yardımcılarımız.

Yapay zekanın kuramsal ve teknolojik kökleri, aslında hayli eskilere uzanıyor.

ÇİNLİLERDEN MÜSLÜMANLARA

Harizmi, 9.Yüzyıl başlarında algoritmanın (el-cebir) gelişimine önemli katkılar sağlarken İbn Hayyan, yeni bir dilin ancak çok üstün bir zeka tarafından üretilebileceğini yazıyordu.

Arap-İslam mekanikçileri de antik Çin ve Yunan’dan devraldıkları teknolojileri bir sonraki aşamaya taşıyorlardı.

Beni Musa kardeşler ve özellikle 13.Yüzyıl’da El-Cezeri, gündelik yaşamda işe yarayan otomatlar ürettiler.

Onların tasarımları sulama, mimari, eğlence, astronomi gibi farklı alanlarda kullanıldı.

Bu bilgi birikimini ileri götürmeye çabalayan son isimlerden birisi de İstanbul’da 1585 yılında vefat eden Takiyüddin er-Raşid idi.

80 YILDA 11 MİLYON KURBAN

Takiyüddin’in hayata veda ettiği yıllarda, Fransa’da yaklaşık 3 milyon kişinin hayatına mal olan Katolik-Protestan savaşları vardı.

Bunu Almanya ve etrafındaki “Otuz Yıl Savaşları” izledi. 1618-48 arasında, 8 milyon insan savaşta ölürken Avrupa ekonomisi alt-üst oldu.

Avrupa’da “Akıl Çağı” ve “Bilimsel Devrim”, işte böyle yıkıcı bir devrin ardından belirecektir.

Bu dönemde, İslam medeniyetinin de aracılık ettiği antik bilgiler canlandırılırken, felsefe ve bilim yan yana gelişti.

Hızla yükselen bilim, Avrupa yayılmacılığının sağladığı muazzam kaynaklarla birleşince sıra, teknolojik sıçramalara gelmişti.

SAVAŞ TEKNOLOJİSİ, TEKNOLOJİ SAVAŞI

Teknolojideki gelişmeler, insan hayatını kolaylaştırırken hayatı daha hızlı sonlandıran araçları beraberinde getiriyordu.

Ayrılmaz “teknoloji ve savaş” ikilisi, çok güçlü silahların üretimini mümkün kıldı.

Avrupa, din yerine milliyetçi söylemlere yönelirken, kibre dayalı “Aşırılıklar Çağı” zirveye tırmanıyordu.

Özellikle II.Dünya Savaşı, teknolojide muazzam ilerlemelere (!) yol açtı.

Örneğin Sovyetler’in Kızıl Ordusu “insansız savaş aracı”, uzaktan kumandalı tele-tankları kullanırken, İngiltere’de Alan Turing, Alman şifrelerini kırabilmek için modern bilgisayarın doğuşunu sağlıyordu.

Ayrıca yapay zeka ile ilgili işlerlik kriterlerini de (Turing Testi) 1950’de yine o belirledi.

ASLA ÖLDÜRMEYECEKSİN

Aynı yıllarda bilimkurgu yazarı Isaac Asimov ise, robotlar için geçerli, üç temel “ahlak” kuralı getiriyordu:

1) Bir robot, bir insana zarar veremez ya da bir insanın zarar görmesine göz yumamaz.
2) Bir robot, 1. kuralla çelişmediği sürece bir insanın emirlerine uymak zorundadır.?
3) Bir robot 1. ve 2. kuralla çelişmediği sürece kendisine zarar verilmesine izin veremez.

Elbette, bu kurallar ordular için pek kullanışlı değildi! İnsanlık kendi askerlerinin hayatını kurtarıp, düşmanlarını daha hızlı öldürmek için teknolojiden yararlanmaya kararlıydı.

Kimi yorumculara göre Asimov’un 2. kuralı şimdiye kadar defalarca ihlal edildi ve ediliyor. Kimilerine göreyse daha o noktaya gelmedik.

MERHABA SİRİ!

Mezhep ve milliyet kıyafeti giymiş radikal güç mücadeleleri, günümüzde kah Ortadoğu’yu, kah Afrika’yı yakıyor.

500 veya 100 yıl öncesinin savaşları mekan ve araç değiştirerek sürüyor.

İnsansız hava araçları, şimdilerde Harizmi’nin, İbn Hayyan’ın, Beni Musa kardeşlerin veya El-Cezeri’nin yaşadığı toprakları gözlemekle meşgul.

Galiba süper bilgisayarlar, bizim “aklımıza” uydukları sürece değişen çok fazla şey olmayacak.

Belki de yapay zekayı, savaşları ve çatışmayı nasıl aşabileceğimiz konusuna odaklamalıyız.

Acaba Siri veya Cortana bizim için düşünebilir mi: Savaşa yol açan çatışmaları en hızlı nasıl çözebiliriz?

İnsanlık, uzlaşma diline dayanan bir Turing Testi’nden geçebilir mi?

Saldırganlığı tetikleyen beyin etkinlikleri, insanların özgür iradesini yok etmeden nasıl sınırlanabilir?

Silah endüstrisine ayrılan kaynakları refaha aktarmanın en verimli yolu nedir?

İnsanlığın tamahkarlığına son verecek bir yöntem bulunma olasılığı yüzde kaçtır? Siri?... Cortana?...