Türkiye’den “Klinik Psikoloji” alanında bir ilk; “Tasavvuf” eğitimi alan bireyler ve…

“T.C. Beykent Üniversitesi - Psikoloji Anabilim dalı - Klinik Psikoloji Programı” öğrencisi ‘Hüseyin Koç’un “yüksek lisans tezi”nin henüz dumanı üzerinde; Bu, 2016 yılında tamamlanmış ve Üniversite’nin “Sosyal Bilimler Enstitüsü” tarafından da onaylanmış yeni bir araştırma. Konusu; “Türkiye’de Tasavvuf eğitimini ‘Rifailik’ öğretileri üzerine alan 25-75 yaş arasındaki yetişkin bireylerle, aynı yaş gurubunda Tasavvuf eğitimi almayan yetişkin bireylerin ‘mutluluk, umut ve psikolojik dayanıklılık’ düzeylerinin karşılaştırılması”…

“Psikoloji Bilimi”nin(insanın ruhsal yaşamını etkileyen koşulları, etkenleri ve sorunları inceleme konusu yapan bilim) de aralarında olduğu “sosyal bilimler”, ölçekleri kullanmak suretiyle bilimsellik kazanır. Araştırma yöntemi olarak laboratuar ve saha çalışmaları ‘sosyal bilimler’in en sık başvurduğu geçerli yöntemlerdir. Bu araştırma da saha çalışmasına dayanmakta.

Araştırmanın detaylarını içeren, Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Ebadi danışmanlığında hazırlanan mevzubahis tez 152 sayfa ve burada ancak genel kapsamını ve en temel bazı sonuçlarını paylaşma imkanımız var. İşte notlarım:

* Bu araştırma “tarama modeli” olarak tasarlanmış. Kullanılan ölçeklerle birlikte araştırmacı tarafından geliştirilmiş “kişisel bilgi formu” kullanılmış. Elde edilen veriler “SPSS(Statistical Package for Social Sciences) for Windows 21.0” kullanılarak analiz edilmiş.

* Konu saha çalışmasına İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Manisa, Edirne, Sakarya, Bartın ve Kayseri illerinden Tasavvuf eğitimini Rifailik öğretileri üzerine alan 234 kişi ve Tasavvuf eğitimi almayan 234 kişi olmak üzere toplam 468 kişi(kadın/erkek eşit sayıda) alınmış. Veri toplama aracı olarak ise “Yetişkinler için Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği”, “Beck-Umutsuzluk Ölçeği ve Mutluluk Ölçeği” kullanılmış.

* “Mutluluk, psikolojik dayanıklılık, umut gibi yaşamsal kaliteyi yakından ilgilendiren durumlar insan hayatı için ciddi önem taşıyabilmektedir. İnanç sisteminin de psikolojik açıdan bu insani kavramlar üzerinde etkili olabileceği düşünülmektedir. Zira inanç ile, insanlar yaşama daha sağlam bir şekilde tutunabilmekte ve yaşamı daha kaliteli yaşayabilmek için kendilerinde bir öz güç bulabilmektedirler. Bu çalışmada Rifailik özelinde Tasavvuf eğitiminin, bireylerin psikolojik dayanıklılık, umut, mutluluk gibi yaşam değişkenleri üzerinde etkili olabileceği görülmektedir”.

* Tasavvuf öğretisi İslam inancının özünü ele alan özel bir eğitim sistemidir. İnsanları eğitmek suretiyle "insan-ı kamil”(tam, olgun, yetkin insan) mertebesine çıkarmayı amaçlar. Tasavvufi yollara “tarikat” denir. İslami tariklerin hepsi birliğe işaret etmek ve aynı amaca(hakikat) yönelik olmak şartıyla, meşruiyet dairesinde kalacak biçimde, yöntem, meşrep vs bakımından çeşitlilik gösterebilirler.

* Rifailik, -genel kabule göre- 4 ana Tasavvuf ekolünden birinin adıdır. Piri, Seyyid Ahmed er-Rifai(ks) Hazretleri 1118 senesinde doğmuş ve 1183 senesinde Hakk’a yürümüş olup soyu, Hz.Hüseyin(ra) Efendimiz dolayısı ile Peygamber(sav) Efendimiz’e ulaşmaktadır. Bundan dolayı “Seyyid” olarak anılmaktadır.

* “Mutluluk (ya da diğer bir deyişle ‘öznel iyi oluş’) insan hayatının bütün alanlarına tesir eden önemli bir kavram olarak uzun zamandır araştırmacıların ilgisini çekmektedir. ‘Öznel iyi oluş’ kişinin hissettiği olumlu hislerin olumsuz hislerden çok olması ve genel olarak hayattan alınan doyum olarak adlandırılmaktadır”(Göral, 2013)

* “Umut, fayda, kazanç sağlamak ve hedeflerin başarılmasının sonuçlanmasıyla karakterize, isteneni elde etme ümidiyle kombine bir ruhsal durum özelliğidir. Umut olumluluk hissidir, engeller ile mücadele etmek ve hayata tutunmak için gerekli bir güçtür”(Güneri, 2011)

* “Psikolojik dayanıklılık, stresli durumlarda kişinin performans, sağlık ve ruh hallerinin olumlu kalmasını ifade eden kişilik özelliğidir”(Maddi, 1990, 1994, 1998)

* Araştırmaya sosyo-demografik özelliklere göre bakıldığında; Cinsiyete göre kadınların, medeni duruma göre boşanmamış olanların, eğitim düzeyine göre daha yüksek eğitim düzeyine sahip olanların, anne-baba vefat/sağ oluşuna göre anne babası sağ olanların ve yaşam yerine göre büyük şehirlerde yaşayanların psikolojik dayanıklılık, umut ve mutluluk düzeylerinin daha yüksek olduğu sonuçlarına ulaşılmış.

* Esas sonuç olarak ise; Bilimsel olarak, “Araştırmanın temel amacı çerçevesinde Tasavvuf eğitimini Rifailik öğretileri üzerine alan bireylerin almayanlara göre psikolojik dayanıklılık, umut ve mutluluk düzeylerinin genel anlamda daha yüksek olduğu saptanmıştır”. (not: eğitim alınan süre arttıkça da psikolojik dayanıklılık, umut ve mutluluk düzeylerinde artış gözlemleniyor!)

Tezi hazırlayan “Hüseyin Koç”un da belirttiği gibi; “Din, inanç, İslam, Tasavvuf, tarikat / insan, toplum” vs konularında süregelen tartışmalara katkıda bulunmak üzere, bilim insanlarının işbu alanda daha fazla araştırma yapmaları, üzerlerine vazife olmalıdır. Bilimsel veri sağlama bakımından, bu konularda yapılan çalışmalar siyaset, tarih, ilahiyat bilimleri ile sınırlı kalmayıp diğer “sosyal bilimler” dallarındaki araştırmalardan da ziyadesiyle faydalanılmalıdır görüşündeyim fakir.

Nitekim akıl şüpheci, delile ihtiyaç duyuyor, gönül ise sevgiyle akıyor, aşk, muhabbet inancı besliyor. Doğru istikamete yönelik akıl ve gönül birlikteliğiyle ancak iman kemal buluyor. Allah’ın ilmi sınırsız, lakin “isteyin ki vereyim” buyuruyor.. Allah ilmimizi artırsın, şüphesiz ki O hayrımızı istiyor. Kısıtlı imkanlarımızla hülasasını aktarmaya çalıştığımız bu araştırmaya tüm katkıda bulunanlara teşekkürlerimle, başka güzel çalışmalara da vesile olmasını ve hayrını diler, selam ederim! Hu