Kurtarıcı özerklik

Mümtaz SOYSAL

Devleti bataktan çıkarmak için ücretliye yüklenme ve kamu malını haraç mezat satma gibi kolayca çözümler önerenlerin büyük çoğunluğu, Demirel ve Özal dönemleri boyunca devleti batıran tutumların sorumluluğunu taşımış olanlardır.

Dış borca dayalı ve genellikle seçim amaçlı enflasyonist politikalar...

Kamu malının kötü yönetilmesi sonucunu doğuran siyasal kayırmalar...

Planlı ve tutumlu gidişleri alaya alan yaklaşımlar...

Şimdi, derlenip toparlanma, kamunun elinde kalana sahip çıkma ve bozulanı düzeltme zamanıdır. Ama, rant gelirlerine ağır vergi koyma gibi yollar dururken, özelleştirmelerle işsizliği artırarak ve memur maaşlarını kısarak ülkenin çalışan insanlarını büsbütün küstürmeden.

Ulusal ekonomik seferberliğin daha akıllıca yolları olmalı.

Kârlı çalıştırılması zor, ama kamu hizmeti gördüğü ya da ulusal doğal kaynakları işlettiği için vazgeçilemeyen ‘‘satsan satılmaz, kapatsan kapatılmaz’’ sayılan kuruluşları düzeltmek, verimli duruma getirmek ve Hazine üzerindeki yükü azaltmak, hatta uzun vadede büsbütün kaldırmak gibi.

Bartın ve Karabük illeri, içinden doğdukları Zonguldak'la ekonomik bütünlük oluşturan illerdir. Zonguldak sınırları içindeymiş gibi gözüken Türkiye Taşkömürü Kurumu'nun da, aslında öbür iki ile uzantısı vardır.

Nitekim, on gün kadar önce, bu üç ilin aynı siyasal parti mensubu milletvekillerince Meclis'e ortak bir yasa önerisi verildi.

TTK'yı anonim şirket durumuna getiren bir öneri. Ama, başlangıçta tümü devletin elinde bulunan, sonuçta kârlı duruma geçse bile hisselerinin yüzde 55'ten fazlası kamunun elinden çıkarılamayacak olan bir kamu anonim şirketi.

Yine de, özerk.

Özerkliği şuradan belli ki, kuruluşa kamu adına sahip çıkarak genel müdürle yönetim kurulu üyelerini atayacak olan on üç kişilik ‘‘Üstkurul’’ bütünüyle ‘‘özerk’’ kalabilecek kimselerden oluşuyor.

Gerçi üyelerden altısı, bakanlık ya da devlet dairesi niteliğindeki yerlerden gelmekte; ama altı yıllık görev süreleri boyunca üyelikten alınamıyor, geldikleri kurumlarca yönlendirilemiyor ve süre sonunda eski işlerine ya da denk işlere dönebilmeleri sağlanıyor.

Üstkurul'un altı üyesi ise çalışanlarca, yani işçiler, mühendisler ve büro personelince ayrı ayrı seçiliyor. Onlar da altı yıllık görevleri boyunca özerkçe çalışmalarını sağlayacak güvencelerle donatılmış.

Bir de, bu on iki üyenin en az dokuzunun oyunu alarak, yani kişiliği üzerinde uzlaşılarak seçilebilen bir Üstkurul Başkanı var. Saygınlığı ile, Üstkurul'un özerkçe çalışmalarını sağlayacak güvencelerle donatılmış.

Bir de, bu on iki üyenin en az dokuzunun oyunu alarak, yani kişiliği üzerinde uzlaşılarak seçilebilen bir Üstkurul Başkanı var. Saygınlığı ile Üstkurul'un özerkçe çalışmasını sağlayan.

Zaten, kararlar da en az sekiz üyenin olumlu oyuyla alınabiliyor.

Önerinin ilginç yönü, çeşitli hükümleriyle, verimli çalışma ve ciddi finansman sağlama amacı taşıması: İthal taşkömüründen kesintilerle oluşan bir fon, araştırma birimleri, kömürle çalışan Çatalağzı santrallarını sahiplenme.

En önemlisi, çalışanlara üretimi artırma ve çalıştıkları yeri kurtarma coşkusu aşılayan vergi bağışıklıkları, sendikacılığı öldürmeyen bir statü...

Kısacası, en zor KİT'ten başlayarak özerkleştirme yoluyla kamu işletmeciliğinin de verimli kılınabileceğini, tek çarenin bunları kapatmak ya da yok pahasına elden çıkarmak olmadığını gösteren bir öneri.

---