Amazon'da kurulan elektronik sandık

Seçimin 41 yıl sonra çıkardığı sonuçtan çok, yapılış yöntemine ilişkin önceki gün ajanslara da yansıyan şu haber dikkatimizi çekti:

‘‘Seçimde, bilgisayarlı oy sandığı kullanıldı. Amazon ormanının bulunduğu ülkede, ormanlık alanlarda elektronik oy sandıkları için jeneratör ve akülerden yararlanıldı.’’

Haberde de vurgulandığı gibi Amazon'daki köyleri de dahil Brezilya, seçimini elektronik sandıklarda gerçekleştirdi.

Seçim sonrasında ‘‘mükerrer oy kullanıldı’’ veya ‘‘bilgisayar sistemini Amazon yerlileri kullanmakta zorlandı’’ haberine de rastlamadık.

Aksine, sonuçlar da öyle bizdeki gibi bir hafta değil, seçimden birkaç saat sonra, önceki akşam hemen alındı.

Türkiye de bu hafta sonu seçime gidecek.

Yine parmaklar boyanacak, bir önceki ve geçen seçim sonrasındaki klasik açıklama yine gelecek:

‘‘Mükerrer oy kullanıldı, hile yapıldı...’’

16 YILLIK PROJE

Oysa, Türkiye elektronik sandığa geçme kararını 1986'da aldı.

Kısa adı SEÇSİS olan Bilgisayar Destekli Merkezi Seçmen Kütüğü Sistemi'ne geçmek için YSK tam 16 yıldır uğraşıyor.

Bırakın Türkiye genelini, projenin ilk uygulama yeri, yani pilot ili seçilen Konya'da dahi bu seçimde elekronik sandık kurulamayacak.

Bunun olmamasının nedeni öyle yüksek maliyetinden de kaynaklanmıyor.

Nitekim, Yüksek Seçim Kurulu Başkan Yardımcısı Ahmet Hamdi Ünlü, SEÇSİS çalışmalarını yerinde incelediği Konya'da aynen şöyle diyordu:

‘‘10 milyon dolarlık bir harcama ile sistem çalışmaya başlar.’’

Bugünkü değerle karşılığı 16.5 trilyon lira.

ÜÇ SİSTEM KURULUR

Şimdi sıkı durun!

YSK bu seçimde de parmaklara sürmek için Hindistan'dan ithal ettiği boyaya 12.5 trilyon lira ödedi. (Tanesi 4 dolardan 188 bin şişe).

Daha bitmedi; sandık başında görevlendirilecek 1 milyon 204 bin personele 16 trilyon lira verilecek.

Partilerin sandık başı gözlemcilerine ise 13 trilyon lira ödenecek.

Oy pusulaları için, SEKA'dan alınan káğıt, basımında kullanılacak mürekkep ve matbaa parası da cabası.

YSK'nın bu seçim için çıkardığı masraf, seçim kararının alındığı tarihte 25 trilyondan başladı ve 52 trilyon lira ile sonuçlandı. (31.5 milyon dolar)

Başkan Yardımcısı Ünlü'nün elektronik sandıkların çalışması için öngördüğü miktarın tam üç katı...

NEDEN OLMUYOR?

Görüldüğü gibi sistemin çalışmamasının nedeni ekonomik değil.

Aksine, her kurumun ‘‘ben merkezli’’ düşünce yapısından kaynaklanıyor.

DSP Lideri Ecevit ve arkadaşlarının 1995'te verdiği kanun teklifinde öngörüldüğü gibi, bugün kamuoyunda ‘‘kimlik numarası’’ olarak bilinen MERNİS ile SEÇSİS birleşseydi, sistem 1999 seçiminde çalışacaktı.

Oysa, teklif 30 Temmuz 1997'de yasallaştığında, beklenenin tam aksi oldu. Elektronik sandıkların devreleri yandı, beyin sistemi çöktü.

Nitekim YSK Başkanı Tufan Algan da dünkü sohbetimizde, kendilerinin ayrı bir sistem kurma çabasının hata olduğunu kabul etti. Gelecek seçimde MERNİS'in de içinde bulunduğu tek merkezli sisteme gidilmesi ve elektronik sandığa geçilmesi için çaba göstereceği sözünü verdi.

Dileriz bir sonraki seçimde yeni engeller çıkmaz, Türkiye de Brezilya'daki gibi elektronik sandıkta oy kullanır, hileler ortadan kalkar.

Çağdaş cumhuriyetimizin 79'uncu yılı hepimize kutlu olsun.