Yıl 2012: Beş çiftten biri akraba!

Burak Çakır, 12 yaşında. Duchenne kas erimesi hastası bu yaşta. Onunki ne kader, ne kaza. Bilinçsizce yapılan bir evliliğin kurbanı bir çocuk o. Ordulu babası Kamil Çakır (43) 22 yıl önce halası Gülhan (43) ile evlendirilmiş. Ayrı mahallelerde büyümüşler ama zaman zaman da olsa oyun arkadaşı olmuşlar. Ta ki yaşları 21’e gelinceye kadar. Kamil Çakır’ın ailesi karar vermiş bu evliliğe. Aşk yok, sevda yok, kardeş onlar neredeyse. Ama düşünmüşler ki, onlar elden ayaktan kesildiğinde el kızından daha iyi bakar Gülhan kendilerine. Hala-yeğen, anne baba kadar düşünmemiş kendisini. Kamil Çakır anlatıyor: “Öyle önceden hoşlanma falan olmadı. Ben ona ‘hala’ derdim. Sonra eşim oldu. Çok zor bir durum, alışmak kolay olmadı. Ama aileler evlenmemizi uygun görünce karşı çıkmadık. Çünkü biz karşı çıkmayı bilmiyorduk. Zaten evlenince başımıza gelecekten de haberimiz yoktu. Üstelik çevremizdeki herkes akrabasıyla evleniyordu, kız kaardeşlerim amca çocuklarıyla mesela. Bitmedi bu, hala akrabalar birbiriyle evleniyor.”
Derken evlenmişler, üç çocukları olmuş. En sonuncusu Burak. İşte orada film kopmuş. Çünkü Burak, bu evliliğin kurbanı olarak dünyaya gelmiş. Burak tedavisi olmayan ve giderek ilerleyen bir hastalıkla doğdu. Küçük çocuğun her geçen gün kasları eriyordu. Kamil ve Gülhan Çakır, işte o zaman anladılar her şeyi. İsyan ettiler ama çok geçti: “Bizi evlendirdikleri için anne-babamı suçladım. Onlar da sonradan farkına vardılar. ‘Oldu bir kere’ dediler...”
Aile, çocuklarına kök hücre tedavisi yapılabilmesi için altı yıldır mücadele ediyor. “Burak’a annem, annesi, ablası ve ben olmak üzere dört kişi bakıyoruz. Yatağa bağımlı, yürüyemiyor, kendi ihtiyaçlarını göremiyor. Hergün evlat acısı çekmek çok zor. Kızımı dayısının oğluna istediler vermedim” diyor Kamil Çakır.

İSTANBUL’DA ORAN YÜZDE 15.3

Bu hikaye yüzlercesinden sadece biri. Türkiye’de yapılan araştırmalar her beş evlilikten birinin akraba evliliği olduğunu ortaya koyuyor. Güneydoğu Anadolu bölgesinde yüzde 40.7’lere varıyor oran. Batı Karadeniz’deyse yüzde 21. Bu iş sadece doğuda oluyor zannetmeyin. İstanbul gibi bir metropol de yüzde 15.3 ile bu listeye giriyor.
İşte bir örnek İstanbul’dan. Zeka geriliği ve kalbinde sorun bulunan 16 yaşındaki Mustafa’nın annesi Hatice Aka ile eşi, ikinci kuşaktan akraba. Hatice Aka, “Engelli çocuk annesi olmak çok zor. Bütün hayatım ona göre programlı. Bir kızım daha var. Asla akrabaya vermem, zaten o da istemez” diyor.
Yusuf, Serebral palsi hastası. Ve daha 12 yaşında. Hastalığı yüzünden kasıldığı için hareket kabiliyeti sorunlu. Hafif de zeka problemi var. Hikayesi aynı, bir Türkiye gerçeği. Yusuf’un annesi Hanife Erdem ile babası teyze çocukları. Erdem, “Eşim amca kızını değil, beni istemiş. Bana göre de amca çocukları daha sakıncalı, aynı kanı taşıyorsun sonuçta. Kaynım dayısının kızıyla evli. Onların da fenilketanüri hastası çocukları var. Ailede kas hastalığı da genetik. İlk bebeğim öldü. Hala ileride başka hastalıklar çıkar mı diye endişe ediyorum” diyor.

Akraba evliliği hangi hastalıklara neden oluyor?

Akraba evliliği yapan çiftlerin çocuklarında talasemi (Akdeniz anemisi), FMF (ailesel Akdeniz ateşi), orak hücreli anemi, fenilketonüri, kistik fibroz, spinal müsküler atrofi, kas hastalıkları, metabolik hastalıklar, hurler sendromu, yarık damak, dudak, çok parmaklılık, eksik uzuv, erken doğum, zihinsel gerilik, bazı kanser türleri, sağırlık ve daha pekçok hastalık riski kat kat artıyor. Akraba evliliğinde, anne baba sağlıklı olsa bile genleriyle taşıdıkları hastalıkları çocuklarına aktarıyor.�

Anne-babalar yaşlılıkta bakıcı arıyor

Akraba evliliklerinin sosyo-ekonomik ve psikolojik nedenleri var. Harran Üniversitesi’nden Miyaser Kayahan’ın başında bulunduğu ekip tarafından Şanlıurfa’da, 15-49 yaş arasın 365 evli kadınla yapılan araştırma durumu özetliyor. Kadınların yüzde 37’si birinci derece olmak üzere, toplamda yüzde 49.6’sı akraba evliliği yapmış. Eğitim durumuyla akraba evliliği arasında ilişki var. İlkokulu bitirmemiş kadınların yüzde 39.8’i, ilkokul ve üstü öğretim görenlerin yüzde 32.4’ü birinci dereceden akraba evliliği yapmış. Araştırmada akraba evliliğinin nedeni sorgulandığında, yüzde 37.1’i ‘ailesi uygun gördüğü’, yüzde 30.9’u ‘aileye yabancı girmemesi’, yüzde 26.4’ü ‘önceden tanıdığı’, yüzde 5.6’sı ‘kader ve malın bölünmemesi için’ yanıtını verdi.

Medical Park Göztepe Hastane Kompleksi tıbbi genetik uzmanı Dr. Yaman Sağlam, sakatlıkların yüzde 40’ında akraba evliliklerinin sorumlu olduğunu söylüyor.