Donma tehlikesinden korunmak için

Hipoterminin tek nedeni çok soğuk değil. Denize düşen, uzun süre ve sürekli rüzgarda kalan veya yağmurda ıslanıp çabuk kuruyamayanların da başına gelebilir. Soğuğa maruz kalındığında, zihinsel yorgunluk, koordinasyon yetersizliği, ciltte soğukluk ve solgunluk hissi varsa hipotermiyi düşünmek gerekir. Hipotermi vücut iç ısısının normalin altına düşmesi anlamına geliyor. Lokal donma ise vücudun belli bir bölgesindeki hücrelerin donmasıyla oluyor. Soğuk ısırığı da deniyor. Yüksek irtifa riski artırıyor.

Soğuk ısırığına en fazla maruz kalan bölgeler, burun uçları, kulaklar, eller ve ayaklar. Çünkü bunlar vücudun dış noktaları. Soğuğun da etkisiyle el ve ayaklara giden kan miktarı azalıyor. Kulaklarsa ince. Burun da genelde soğuktan iyi korunmaz. Vücudun ana bölgelerindeki ısıyı korumak için diğer bölgelere olan dolaşım neredeyse durma derecesinde kısıtlanabilir. Soğuğun vücutta başlattığı süreç kanın damarın içinde pıhtılaşmasına ve dolaşımı daha da yavaşlatmasına yol açar. Dolaşım azaldıkça dokular donmaya başlar.

Yüksek irtifada solunum derinleştiği ve sıklaştığı için akciğerlerden ısı ve su kayıbı artar. Yüksek irtifada akciğerlerden günde dört litreye yakın su ve 2 bin 300 kilo kalorilik ısı kaybedilebilir. Solunum yollarından kaybedilen ısıyı durmak mümkün değil. Ancak yemek ve sıvı alımınızı ayarlayabilirsiniz.

Vücudun etrafındaki ısınmış hava yer değiştirdiğinde yerine gelen soğuk hava da tekrar ısıtılır. Havayı ısıtan enerji vücuttan geldiği için hava hareket ettikçe, ısı kaybedilir. Normal sıcaklıklarda önemsenmeyecek kadar küçük olan bu kayıp, soğuk bir havada artar. Çünkü havayı ısıtmak için daha fazla enerji gerekir. Dolasıyla ısı kaybı da artar. En büyük ısı kaybı esintili havalarda görülür. Hafif esinti bile, tenin yakınındaki sıcak havayı sürekli soğuk havayla değiştireceğinden büyük bir ısı kayıbına neden olur. Vücudumuzdan daha soğuk olan bir iletkene temas ettiğimizde de ısı kaybederiz. Su iyi bir iletkendir ve suya düşmelerde hipotermi vakalarının çoğunun sebebi işte bu ısı kaybı. Giysiler ıslak olduğunda kaybedilen ısı miktarı büyük miktarda artar.

SUSAMAYI BEKLEMEYİN

Soğukta hipotermiyi önlemenin üç anahtarı var. Yemek, sıvı ve giysi. Fiziksel aktivite de ısı üretimi için yemek gerekli. Gün içinde sık sık yemek enerji depolarının boşalmasını önler. Böbrekler, akciğer ve derimizden kaybettiğimiz suyu yerine koymamamız dehidrasyona (aşırı sıvı kaybı) yol açar. Bu da kan hacminin düşmesine ve böylece hareketle ısı üretmenin zorlaşmasına neden olur.

Dehidrasyonun neden olduğu başka problemler de var. Daha az hacim kaplayan kanın hayati organlara gönderilmesi için kol ve bacaklardaki damarlar büzüşür. Bu da lokal donma şansını yükseltir. Dehidre olunduktan sonra susama hissi azalır ya da yok olur. Bu yüzden yeterli sıvıyı almak için susamayı beklememek doğru olur. Hafif zorlukta bir günde su alımı minumum 2 litre olmalı. Daha ağır günlerde ya da yüksek irtifada bu miktar 3-5 litre arasında olmalıdır.

Kat kat ve dar olmayan giysiler giyin. Ayakkabılarınız da dar olmasın. Giysi ve barınak kadar hareketlilik de önemli. Dolaşım yoluyla ısı arttırıcı etki eder. Hipoterminin başlangıcındaki uykuya eğilim ve eylemsizlik, zorlu kas hareketleriyle aşılmalıdır. Hissedilmeyen ısı kayıpları özellikle dinlenme anında ve uykuda artar.

ÜŞÜME ENÖNEMLİ BELİRTİ

Hipoterminin tipik ilk belirtisi üşümek. Eller ve ayaklar acıyacak derecede üşür. Vücut ısısı düştükçe kas koordinasyonu azalır. Ellerle hassas işler yapmak zorlaşır. Ama eğer kişi yürüyorsa bunun farkına varılması zor olabilir. Koordinasyon eksikliğinin ilk belirtisi tökezleme ve hızının düşmesi. Hipotermi şiddetlendikçe tökezlemeler sıklaşır ve kişi yere düşebilir. Genelde kişi grubun gerisine düşer ki bu grubun diğer elemanları için bir uyarı olmalı. Hipotermi ortaya çıktıkça beyinsel işlemler de yavaşlar. Kişilik değişir ve genelde aşırı hassasiyet ortaya çıkar. Yaygın ortaya çıkan bir belirti kişinin bir şeylerin ters gittiğini kabul etmemesidir.

ALKOLLE ISINMA BİR EFSANE

Alkol kullanımı, kılcal damarların genişlemesine neden olduğu için başta bir ısınma hissi verir ama sonuçta ısı kaybını artıracağından hipotermiyi kolaylaştırır.

Sigara içmek yüzey dolaşımını azaltır ve bu yüzden lokal donmalara katkıda bulunur. Dolaşımı devam ettirmek için el ve ayak parmaklarını hareket ettirmek ve kolları hızla çevirmek iyi bir yöntemdir.

Vücut ısısı ciddi biçimde düşen, donma tehlikesi geçirenlerin birdenbire hamam, sauna gibi çok sıcak bir ortama alınması yanlış. Bunların öncelikle 20 derece civarındaki oda sıcaklığına alınması uygun.

Üzerindeki giysiler ıslak ise hemen çıkarılmalı ve kuru, sıcak battaniyelerle örtülmeli. Açık havadaysa, hava akımını kesmek için çevresine naylon benzeri rüzgarlık gerilmeli. Soğuk ve ıslak ortamdan uzaklaştırılmalı.

Sıcak el ya da nefesle etkilenen bölgeler ısıtılmaya çalışılmalı, yüzük, saat, bilezik gibi takılar çıkarılmalı.

Donmuş organ aleve, ateşe tutulmamalı, aşırı sıcak suya sokulmamalı.

Donmuş kısımların yeniden ısıtılması için araba egzozu veya doğrudan doğruya ateş kullanılmamalı.

Ayaklarında donma varsa, hasta asla yürütülmemeli. Sedye ya da sırt tahtasıyla taşınmalı. En kısa zamanda Acil Servis’e ulaştırılmalı.