Mesai ücretinin hesabı

Bu yönlü çalışma çoğu kere işverenin talebiyle olmaktadır. İşletme sahipleri, verimliliği artırmak, gelen talebe cevap vermek amacıyla yeni işçi istihdam etmek yerine bu talebi mevcut işçileriyle karşılamayı tercih etmektedirler. Bu sebeple de işçiler daha uzun çalışmakta, yani fazla çalışma yapmaktadırlar.

İşçinin onayı şart

İşverenlerin fazla çalışma yaptırabilmeleri için işçinin onayını almaları şart. Bu onay iş sözleşmesinde bulununca sorun çözülmüyor. İşverenler, her takvim yılı başında işçilerden fazla çalışmaya katılacaklarına dair rızalarını da almalı.

Fazla çalışmanın hesabı

İş Kanunu uygulamasına göre fazla çalışma, normal haftalık çalışma süresi olan 45 saati geçen çalışmalardır. Yani, fazla çalışma günlük çalışma süresinin aşılması değildir. Haftalık olarak 45 saatin aşılıp aşılmadığına bakılır...
Yargıtay ise, bu şekilde yapılan hesaptan başka, günlük 11 saati aşan çalışmaları da gece çalışmalarında 7,5 saati aşan çalışmaları da fazla çalışma saymaktadır.

Ücret durumu

Fazla çalışma ücreti, normal saatlik ücretinin %50 artırılmasıyla ödenir. Diyelim işçinin günlük ücreti 45 TL/Brüt ve 2012/Ocak ayında da 30 saat fazla çalışma yapmış. Buna göre, işçinin normal saatlik ücreti 45/7,5=6 TL olacak, bunun %50 artırımlı hali 9 TL olacağından, işçiye 9x30=270 TL fazla çalışma ücreti olarak ödenecektir.

Yıllık sınırı

İşçiye bir yılda yaptırılacak fazla çalışmanın sınırı 270 saattir. Bu sınırın aşılmaması gerekir. Aşılması durumunda ise yine işçiye fazla çalışmalarının karşılığı ödenecektir.

Bayramda fazla çalışma

İşçinin ulusal bayram ve tatil günlerinin yanı sıra fazla çalışma yapınca daha yüksek oranda bir ücret alması gerektiğine ilişki bir kanaat var kamuoyunda. Uygulamada da bu düşünceyi haklı kılacak ödemeler yapılmaktadır.

Ancak İş Kanununda bu yönde bir hüküm bulunmadığından, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde yapılan fazla çalışma da aynı normal çalışma günü yapılan fazla çalışma gibi hesaplanacaktır.

Örneğin; günlük ücreti 60 TL olan bir işçi, 29 Ekim günü çalışır ise normal ücretinin dışında bir günlük ücret daha alacaktır. Yani 60 TL... Aynı gün işçi 3 saatlik fazla çalışma yapar ise, 12x3=36 TL’de fazla çalışma ücreti alacaktır.

İşçi isterse serbest zaman kullanabilir

Fazla çalışmanın karşılığı serbest zaman olarak da ödenebilir! Ancak, bu yolu işçinin tercih etmesi gerekir. Yoksa işveren, işçinin herhangi bir talebi olmadan, fazla çalışmanın karşılığını serbest zaman olarak kullandıramaz. İşverenin borcu ücret ödemektir. Sadece işçi isteyince serbest zaman verilebilir.
Fazla çalışmanın serbest zaman karşılığı ise, bir saatlik fazla çalışma için işçiye 1:30 dk serbest zaman verilir.
İşveren işçinin serbest zamanını da altı ay içinde kullandırmalıdır.

Ücret içinde olabilir mi

Yaygın uygulama bu yönde. İşletmedeki yönetici personel veya nitelikli personel ile yapılan sözleşmelere bu şekilde hükümler konulmaktadır. İşçinin yapacağı fazla çalışmalarının karşılığı ücretinin içinde olarak işlem yapılmaktadır. Başka bir söyleyişle ayrıca bir mesai ücreti yapılmamaktadır.
Yargı da bu uygulamaya geçerlik tanımıştır. Ancak, bu niteliklerdeki işçi yine de daha uzun çalıştığını ve fazla çalışmalarını karşılığının ödenmediğini iddia ederse, yıllık 270 saate kadar fazla çalışmaları normal ücretin içinde saymakta, aşanı için ücret ödenmesine karar vermektedir. Burada da çok uzun süreli fazla çalışmaları hayatın olağan akışına uygun bulmamakta ve indirimlere gitmektedir.