700 arkeologla kültür korumacılığı yapamayız

Eski eserler estetik güzellikleri için değil, tarihi belge oldukları için muhafaza edilirler.
Cumhuriyet’in başlarında 17 yıl içerisinde ülkemizde 25 arkeoloji müzesi açılırken 1940’tan 1960’a kadar 20 yılda kurulan müzelerin sayısı 10 ile sınırlı kaldı.
1923’te müzelerimiz 109 bin esere sahip iken, bu sayı 1934’te 759 bine ulaştı. Bugün müzelerimizdeki eser sayısı 3 milyon civarında. Müze sayımız 189, özel müze sayımız 183.
ABD’de müze sayısı 17 bin 500, Almanya’da 6 bin 501, turizmde en güçlü rakibimiz İtalya’da 3 bin 790.
Tarihinde 3 imparatorluk görmüş, 72 medeniyete ev sahipliği yapmış ülkemiz, müze sayısı açısından ne yazık ki olması gereken düzeyde değil.

*

Müzelerimizde 1929-1934 yılları arasında 287 uzman ve memur çalışıyordu. 1950’lerde bu alan önemini yitirince müzeler tek anahtar, tek müdür ile çalıştı. Merkeze ve büyük müzelere yığılmanın önüne geçilemedi. Birçok müze müdürsüzdü, memursuzdu ve arkeoloğu yoktu. Çoğu müze 15-20 yıl boyunca vekalet müdürlerle yürütüldü ve bu aksaklık hâlâ çözülemedi.
Kültür Bakanlığı protokolde ve bütçede son sıralara atıldı, Başbakanlığa, Milli Eğitim Bakanlığı’na, Gençlik ve Spor Bakanlığı’na, Turizm Bakanlığı’na bağlandı, olmadı denilip tekrar Kültür Bakanlığı yapıldı; sonra yeniden Turizm Bakanlığı’yla birleştirildi. Genel müdürlükler ayrıldı, olmadı birleştirildi, personel havuza atılıp bekletildi ve bu şekilde Bakanlık kurumsallaşamadı.

*

Arkeolog İstihdam Platformu Sözcüsü Binnur Çelebi, Eski Kültür Bakanı Atilla Koç döneminde bütün müzelerin teftişten geçirildiğini, bu sayede gerek teknik gerekse personel eksikliklerin kısmen de olsa giderilmeye çalışıldığını, yeni müze projelerine imza atıldığını söylüyor. Çelebi, o dönemde Kültür Bakanlığı’nın kendisinden önceki döneme göre toparlandığını ve medyanın Koç’a haksızlık yaptığını düşünüyor.
Çelebi’ye göre bu Bakanlık Koç’a kadar neredeyse 50 yıl ihmal edildiği için yapılanlar yine de yetersiz kaldı. 25 yıla yakın sürede, yani 90’lardan şimdiye arkeolog sayısı iki katına dahi çıkamadı. Ortalama 700 arkeolog ile kültür korumacılığı yapılıyor, müze başına da neredeyse iki personel düşüyor.

*

Son yıllarda KPSS ile ancak yılda 10-15 kişilik az sayıda alımlar oldu. 2012 yılında KPSS’ye giren ortalama 5500 arkeologdan sadece 14 şanslı kişi atandı. 2013’te arkeologların girişimleri sonucunda, Kültür ve Turizm Müsteşarı Özgür Özaslan’ın desteği ve Bakan Ömer Çelik’in onayıyla ilk defa bu sayı dört katına çıktı ve 60 arkeolog atandı.
Ancak yine 2013’te Kültür ve Turizm Bakanlığı’na KPSS ile 4 (B) sözleşme kapsamında sanat tarihçi, mimar, restoratör gibi mesleklerden 331 kişi atanırken bu imkândan maalesef arkeologlar yararlandırılmadı. Bu da tabii adil değil.

*

Sonuç olarak, 6 yıl içinde KPSS’ye 10 binin üzerinde arkeolog girse de atamalar yüzde 1 oranının altında kaldı. 2013’te Diyanet İşleri Başkanlığı’na 3750 personel alımı yapılırken Kültür ve Turizm Bakanlığı’na 50 yılda bırakın arkeoloğu, bu kadar personel dahi alınmadı.
Bu durum, okullarını umutla bitiren binlerce arkeoloğu hayal kırıklığına uğratıyor.
Sorunu yalnızca Kültür ve Turizm Bakanlığı’na yıkmak yanlış olur. Neler yapılabileceği ve arkeologların talepleri bir sonraki yazıya...