İsmi ne kadar tuhafsa, o kadar lezzetlidir

'Talaş kebabı’ndan başlayalım. Eğer bu muhteşem börekle daha önce tanışmadıysanız, bu ismi duyunca aklınıza rendelenmiş tahtadan ardakalanlar gelecektir. Halbuki Türk Mutfağı’nın en lezzetli böreklerinden biridir. Sanırım
bu isme, böreği keserken tabağa dökülen yufka kırıntılarının görüntüsü neden olmuştur.

Ya ‘oturtma’ya ne demeli? Bir zorbalık algısı taşıyan bu kelime de aslında çok lezzetli bir yemeğin adıdır. Hem patlıcanla hem de patatesle yapılan oturtmayı çok severim. Tek kusuru, fazla ekmek yedirmesidir.

‘Karnıyarık’ adı, zihninize ne tür bir görüntü düşürür? Eğer bu soruyu Refik Halit Karay’a sorsaydım şu yanıtı alırdım: “Ameliyat masasını veya Abanoz Sokağı’nda işlenmiş bir cinayeti hatırlatır.” Böylesine bir manzara iştahınızı açar mı? Oysa bu yemek, Türk Mutfağı’nın başyapıtlarından biridir.

‘İmambayıldı’ denince benim gözümün önüne, sarıklı, cüppeli, sakallı, yere ikiseksen uzanmış bir imam gelir. Bu yemeğin adını başka bir dile birebir tercüme ettiğinizde karşınızdaki kişinin şaşkınlığını düşünebiliyor musunuz?

‘CIVIKLI’ YAPIŞ YAPIŞ BİR ŞEY DEĞİL...

Peki size ‘kuyruğusulu’ desem? Isparta yöresinde yapılan bu börek, çiğböreğe benzer ama onun gibi yağda değil, sacda kızartılır.

‘Sakalaçarpan’ın havada uçan bir böcek olduğunu düşünürseniz yanılırsınız. Çünkü sakalınıza çarpan; yeşil mercimekle birlikte pişen eriştedir!

Ya ‘kurşun geçmez köftesi’? Sonunda köfte lafı olmasa onu bir savunma giysisi sanırsınız. Sakın böyle bir yanılgıya düşmeyin, çünkü bu, Malatya mutfağının en sevilen yemeklerinden biridir. Malatya mutfağı garip isimli yemekler konusunda oldukça zengindir. İşte birkaç örnek: ‘Keloğlan’, ‘taşküllüğü’, ‘gilgirikli köfte’, ‘avrat köftesi’...

‘Kesme ibik çorbası’ deyince de aklınıza doğranmış horoz veya hindi ibiği gelmesin. Amasya yöresinde erişte, yeşil mercimek, yoğurt ve nane sosuyla yapılan, lezzetiyle damakları şenlendiren bir yemektir bu.

‘Ağzıaçık’, size açık ağızlı, çenesinden salyalar akan aptal birini anımsatmasın. Urfa yöresinde yapılan bu kıymalı pideyi insan yemeye doymaz.

‘Cıvıklı’ da aklınıza hemen yapış yapış bir şeyi getirmesin. Bu, ‘Develi cıvıklısı’nın kısaltılmış halidir. O da kuşbaşı etle yapılan bir pidedir ki, lezzeti insanın aklını başından alır.

‘Kısır’ı hepiniz bilirsiniz. Çocuğu olmayan birini ifade etmek için kullanılır. Peki bu isim niçin bulgur, salça, taze soğan, maydanozla yapılan, marulla yenen, lezzetli bir yemeğe konmuştur? Acaba kısır, bir bulgur çeşidinin adı mıdır? Bilen varsa beri gelsin.

TATLININ CİNSELLİĞİ ARTIRDIĞINA İNANILIR

‘Eliböğründe’ dersem, kuzu eti, kuyrukyağı, domates, yeşilbiber, patlıcan ve bol sarmısakla yapılan bir Maraş yemeğinden söz ettiğimi bilin. Bu yemeği yiyince insanın eli böğrüne değil, gitse gitse midesine gider.

‘Eniştelokumu’, Doğu Karadeniz’de, düğünlerde kız tarafının erkek tarafına dağıttığı kalorisi çok yüksek bir kurabiyedir. Bu kurabiye eniştenin kuvvetlenmesi içindir!

‘Kerhane tatlısı’, daha çok genelevlerin önünde satıldığı için bu ismi almıştır. İçeri girene de dışarı çıkana da kuvvet verdiği söylenir. Tatlının cinselliği artırdığına inanılır nedense. Tatlı isimleri onun için biraz cinsel çağrışımlıdır: Dilberdudağı, sütlünuriye gibi... ‘Şıllık’ da Urfa’da, kahvaltıların vazgeçilmez tatlısıdır. İnce açılmış yufka, kaymak ve fıstıkiçiyle yapılan bu tatlı cennete layık bir yiyecektir.

HEM YEMEK ZENGİNİ HEM BENZETME...

‘Kadınbudu köfte’yi söylemeye gerek var mı? Hepimizin malumu olan bu köfte adını köftenin şeklinden almıştır zannedersem...

Örnekleri yaz yaz bitmez. Türk Mutfağı lezzet zengini olduğu gibi aynı zamanda da benzetme zenginidir; ‘yanıyarma’, ‘göbek dolması’, ‘ölününkörü’, ‘yalancı dolma’, ‘bicibici’, ‘kaçamak’, ‘çaput aşı’, ‘kocakarı gerdanı’, ‘tavşan üflemesi’, ‘sarığı burma’, ‘tosunum’, ‘otur Fatma tatlısı’, ‘dul avrat çorbası’, ‘yengen’, ‘zümküfül’, ‘sulu kaçamak’, ‘pumpum çorbası’ ve diğerleri... Yazıyı bir Çin atasözüyle bitirmek istiyorum: Bir yemek ismi ne kadar tuhaf olursa o kadar lezzetlidir!

‘KEDİBATMAZ’ YEMEĞİNİN ADI NEREDEN GELİR?

‘Kedibatmaz’, bence en garip yemek isimlerinden biridir. Bolu yöresinin bu ünlü yemeğine birçok hikâye yakıştırılır. Benim sevdiğim ise özetle şöyledir: Gelin, evde bulduğu malzemelerle lezzetli bir yemek yapar. Onu küçük düşürmek isteyen kaynana, evin kedisini kucağına alıp tencereye batırmak ister. Kedi direnir, ayaklarını toplar, yemeğe basmaz. Kaynana bu sefer, ”Bu yemek öylesine berbat ki kedi bile batmıyor” der.