Sorular ve cevaplar

Melamilik nedir, dinimiz Melamiliğe nasıl bakıyor? Sait Altınmeşe/AdanaMelami, Arapça "levm" kökünden ayıplama, kınama, kötüleme, karalama, aşağılanma, hor görülme, azarlama gibi anlamlara gelmektedir. Melamilik, tasavvuf içinden tasavvufçulara karşı ortaya çıkan bir anlayıştır. Tarikatçıların birtakım gösterişli merasimlerinin asıldan sapılacak kadar önem kazanması ve bir imtiyazlı sınıf oluşturarak halktan ayrılma gibi yanlışlara girmesine bir tepki olarak kendini göstermiştir. Buna göre Melamilik herhangi bir tarikat, tekke, zaviye, belli bir tarikat grubunu simgeleyen özel giysi, gelenek ve tören tanımayan, kurumsallaşmaya karşı bir harekettir.Tasavvuf tarihinde Melamilik üç ana başlık altında toplanmaktadır. Kınayanın kınamasından korkmamak; hayrı gizlemek, şerri açığa çıkarmak; nefsi kötülemek. Melamilik, kendisi bir tarikat olmamakla beraber, anlayış ve meşrep olarak tasavvuf ve tarikatlar üzerinde çok etkili olmuş ve büyük bir iz bırakmıştır. Melami yöntemi Hicri 3. asır, Miladi 9. asırda Nişabur sufileri arasında önemli bir sima olarak bilinen Ebu Salih Hamdun Kasar tarafından yayılmıştır. Melamilik, daha önce de ifade ettiğimiz gibi hayrı izmar (gizlemek), şerri izhar (açığa çıkarmak) yöntemini benimsediğinden kendilerini hor göstermekten, halkın nefret edeceği şeyleri yapmaktan zevk duyarlar. Melamiliğin, ikiyüzlülük ve riyakarlık karşısında yer almış bir akım olduğunu görmekteyiz. Riyakar insanın içi kötüdür ama kendini iyi göstermeye çalışır. Melamilikte ise iyi insandır, ancak halkın kendisine ilgi duymasını önleyebilmek için kendisini kötüymüş gibi gösterir. Mesela içki içmez ama, içmiş gibi davranır. Zina yapmaz ama, öyle davranır ki halk onu fasık ve zinakar bir insan zanneder. Yine çarpıcı bir örnek; adam aslında hırsız değil ama kendini hırsız gibi gösteriyor. Bu amaçla gidip halkın malını alıp bulabilecekleri başka bir yere götürüyor, gelip bulsunlar ve onun çaldığını zannedip dayak atsınlar diye. Melamilere, "Bunları niçin yapıyorsunuz" diye sorulduğunda "Nefsi öldürmek için" diye cevap verirler. Gerçekten Melamilerin bu davranışları nefse karşı şiddetli ve zor bir savaştır. Nefs, halkın ilgisini toplamak, insan tarafından takdir ve beğeni kazanmak ister. Halk arasında şerefli ve itibarlı bir yeri olsun ister. Melamilik ise nefsin bu isteğine karşı çıkabilmek için halkın gözünden düşürür kendisini. İslam’ın Melamiliğe bakışına gelince; İslam insanların şeref ve haysiyetlerini zan altında bırakacak davranışlarda bulunmalarını yasaklamıştır. Hiçbir insan böyle bir hakka sahip değildir. Dinimiz, "Eğer iyi bir insan değilsen kendini iyi imiş gibi gösterme, ikiyüzlülük yapma. Ama kötü olmadığın halde kötüymüş gibi de gösterme kendini" der. Çünkü bu iki davranış yekdiğerinden farksızdır. İkisi de yalan ve yapmacıktır. Her iki işte de pratik olarak yalan ve riya eylemi vardır.