Kurthan Fişek: Sosyalist enternasyonal ve Türkiye'nin yeri

Kurthan FİŞEK

Paris'teki Sosyalist Enternasyonal toplantısı ilginç geçti. Erdal İnönü ikinci defa başkan yardımcısı seçildi. Çok şaşıranlar oldu.

Bunun neden böyle olduğunu arkadaşlara anlatmaya çalıştım. Dilim döndüğünce, bilgim yettiğince...

Sosyalizmin akıl hocası Friedrich Engels'tir. Vaktiyle, ‘‘Sınıflar arasındaki kavga kıyama dönüşme noktasına gelince, bir sınıfın öteki sınıf üstündeki tahakküm aracı olmaktan çıkan devlet, çatışmayı uzlaştırmaya dönüştürmenin aracı háline gelir...’’ demişti.

Yani, altta kalanın canı çıksın, yaşasın devlet!

* * *

‘‘Devlet’’in hem kavramını, hem kendisini, hem iç-içeriğini putlaştırdı o yeniyetme sosyalistler... Bazıları sosyal demokrat, öbür bazıları demokratik solcumsu oldular.

Derken, sevgili Erdal Hocam, hem sosdemlerin başına geçti, hem e.mail.int.sosdem'e ikinci başkan oldu.

Çok şaşıranlar oldu. Oldu, çünkü, kendisi teorik fizikçidir.

Akıl hocası marxengels değil, Sir Isaac Newton'dur. Ağaç altında pineklerken kafasına elma düşmüş, ‘‘Yerçekimi Kanunu’’nu bulmuştu.

Marx'tan soyutlanıp Newton'a endekslenmiş sosyal demokrasiyi anlatıyordu sanki... Erdal Hocam Newtoncu'dur. Seçim neticelerine bakalım...

1950 % 39.9

1954 % 34.8

1957 % 40.6

1961 % 36.7

1965 % 28.7

1969 % 27.4

1973 % 33.3

1977 % 41.4

1983 % 30.5

1987 % 24.8

1991 % 20.8

1995 % 10.7

1996 % 6.67

1999 % 8.71

* * *

Sosyalist Enternasyonal toplandı. Erdal İnönü ‘‘ikinci başkan’’ seçildi.

Sosyalistimsi partilerin dünyadaki gerileyişinin sebeplerini en iyi izah edebilen bir tek o vardı da ondan...

Newtoncu'dur kendisi...

Her çıkışın bir inişi vardır. Başına ya elma düşer, ya taş...

* * *

Sosis enternasyonalciğin devamı var. Ata yadigárı, baba mirası...

CHP genel başkanı İsmet İnönü, 1965 seçimleri öncesinde, partisinin ‘‘ortanın solu’’nda yer alacağını ilan etmişti. ‘‘Ortanın solu’’ yaklaşımı özde hiçbir yenilik içermiyordu: ‘‘CHP devletçi bir partidir ve bu sıfatla elbette ortanın solunda bir anlayıştadır. Aslında, laikiz dediğimiz günden beri ortanın solundayız. Halkçıysan ortanın solunda olursun’’.

Olabilir. Tek partinin Ankara valisi Nevzat Tandoğan'ın, ‘‘solculuk gerekirse onu da biz yaparız’’ sözlerinde ifadesini bulan bir yaklaşımdır bu... Bülent Ecevit'in önderliğindeki grup açısından da ‘‘ortanın solu’’ formülasyonu aşırı solun önünde bir engeldi.

Komünizmin paradı ortanın soluydu, şimdiki sosdem veya demsol'du.

* * *

Sağ partilerin CHP'nin yeni yaklaşımına tepkisi, o yılların ünlü bir sloganında özetleniyordu: ‘‘Ortanın solu Moskova yolu’’.

1966 kurultayında Ecevit, genel sekreterliğe getirildi ve ‘‘ortanın solu’’ parti politikası olarak kabul edildi. CHP'nin seçimlerdeki başarısızlığını ‘‘ortanın solu’’ sloganı sınırlarının iyi belirlenmemiş olmasına ve ‘‘sosyalist’’ bir görüşle yorumlanmasına bağlayan, başında Turan Feyzioğlu'nun bulunduğu parlamenterler, partiden ayrılıp Güven Partisi'ni kurdular. Ecevit önderliğindeki hareketin gücünü artırması İsmet İnönü'yü rahatsız etti, 34 yıllık CHP genel başkanlığından istifa etti.

Ortanın solu, CHP'nin ‘‘devlet partisi’’nden sosyal demokrat partiye evriminde bir ara aşamaydı. 70'li yılların ortalarından itibaren CHP kendini sosyal demokrat ya da demokratik sol olarak tanımlamaya başladı.

* * *

Sosyalist Enternasyonal toplandı. Erdal Hocam ikinci başkan oldu.

Argoda, ‘‘ortanın solu’’ (i.e., sosyalist enternasyonal) az şekerli kahve, ‘‘ortanın sağı’’ (a.k.a. AGİT) çok şekerli kahve anlamında kullanıldığına göre, ‘‘Eeeee! Daha ne var, ne yok?’’