Kurthan Fişek: Son tekel zamları üstüne düşünceler

Kurthan FİŞEK

İçkiye, sigaraya yine zam geldi. Kişisel ve bilimsel ihtisas alanıma girdiği için sinirlerim bozuldu. ‘‘Lokma-yudum-nefes’’ saymaya başladım.

Önce sigaradan girelim söze...

850.000 liraya satılan gávur sigarası paketinden devlet bütçesine 550.000 lira giriyor. Dolaylı-dolaysız vergi olarak, KDV'si içinde...

Bir pakette 20 sigara var.

Yani, sigaranın tanesinin bana maliyeti 40.000 lira civarında...

17-18 nefes çekiminde bitiyor bir sigara...

Yani, tek sigaradan her nefes alıp verişimde, 2.000 lira haraç ödüyorum... Yarıdan daha fazlası devlete...

* * *

Gelelim içki zamlarına...

Bir ufak şişe (35'lik) rakıdan, iki silme dolu rakı kadehi içki çıkar.

Barmen hesabıyla 6, vatandaş hesabıyla 4 duble...

Ufak rakıya zam yapıldı, 2.000.000 lira oldu.

Barmen-vatandaş ortalama hesabıyla, dublesi 400.000 lira...

Bir ufak şişe rakının maliyeti, tekel üretim tesislerinin girdi-çıktı hesaplarıyla, 650.000 liradır. Bir duble rakı 4-5 yudumda biter.

Her yutkunuşumda, yutuşumda, 200.000 lira haraç ödüyorum devlete...

* * *

Osmanlı padişahları akıllıydı, tedbirliydi.

Kumkapı meyhanelerinde kafayı bulup Topkapı sarayına yürüyenleri engellemek için, ‘‘Dürterim böyle padişahı!’’ diyenleri susturmak için, iki tedbir aldılar.

Ya ‘‘men-i müskirat ve mükeyyifat’’ (içki-sigara yasağı) koydular, ya sarayı meyhanelerden uzağa taşıdılar.

Şimdikiler ‘‘daha tedbirli ve akıllı’’...

Zam yapıyorlar.

* * *

Canı sıkılan, sinirlenen insan, ya cigara yakar, ya bir yudum içki alır.

Dili çözülür, ağzı bozulur. ‘‘İfade özgürlüğüne kelepçe ve dilbağı’’ neyse, ‘‘içki zamları’’ da aynıdır. Bunu yapıyorlar...

Ama, onlara inat, devam edeceğim...

* * *

1 İlk sigara fabrikalarımız Cibali, Samsun ve İzmir'de kurulmuştu. Sınıfsız, imtiyazsız bir kitleydik... Derken, ‘‘lüks ve sınıfsal’’ takılmaya başladık. Piyasaya çıkartılan ‘‘Hanımeli’’ sigarasının fiyatını öğrenenler, ‘‘çüüüşşşşş’’ dedi. Kaç paraydı?

a. 10 kuruş b. Yüz para

c. 7.5 kuruş d. 75 kuruş

2 İlk ‘‘halkçı ve eşitlikçi’’ sigaramıza ‘‘Asker’’ adı verildi. Paketi 4 kuruştan satılırdı. Subaylardan tepki gelince, paketi 40 kuruştan, ucu yaldızlı, kalın ve yassı bir sigara markası piyasaya sürüldü. Adı neydi?

a. Selam b. Sipahi c. Topçu

d. Müdafaa-i Milliye

3‘‘Her sınıfa değişik duman’’ parolasıyla başladı sigara üretimi... Köylü, kendi adıyla anılan sigarasına, 1927 yılında kavuştu, ‘‘efendi’’ oldu. Paketi kaç paraya?

a. 7 kuruş b. 17 kuruş

c. 21 kuruş d. 46 kuruş

4‘‘Köylü’’ sigarasının ardından, ‘‘Názır’’, ‘‘Diplomat’’ ve ‘‘Mebus’’ gibi, ‘‘meslek gruplarına mahsus’’ sigaralar piyasaya çıktı. Yalnızca TBMM üyelerinin içebildiği ‘‘Mebus’’ sigarası, kaç yılında üretildi?

a. 1929 b. 1945 c. 1950

d. 13 Eylül 1980