‘‘Filibuster’ yaparsan fili de bastırırlar anam!

Kurthan FİŞEK

Yüce meclisin çatısı altında Refah Partisi'nin yaptığına, özdüztürkçede ‘‘engelleme'', futbolda ‘‘obstrüksiyon'', politik literatür ve siyaset biliminde ‘‘filibustering'' denir.

İlginç bir kavramdır ‘‘filibuster''...

‘‘Fili bastır'' diye okunur.

Ne anlama geldiğini öteden beri merak etmişimdir.

Biliyorum, ispanyolcadaki ‘‘filibustero'' sözünden geliyor.

‘‘Korsan, haydut'' demek...

Ama, tam mesele o değil...

‘‘Askeri'' içeriği, muhtevası var.

Her entellektüelin, her araştırmacı gazetecinin başucundan eksik olmayan Encyclopaedia Brittanica'ya baktım.

Refah Partisi'nin yaptığını görüyorum. Kırşehir'in ilçe yapılmasını engellemek için Osman Bölükbaşı'nın yüce meclisin çatısı altında 38 saat konuştuğunu hatırlıyorum.

* * *

ABD tarihinde, özel kişilerin parasal desteğiyle askeri harekâtlar düzenleyerek Latin Amerika'dan toprak kazanma girişimleri. Terim günümüzde, ABD Senatosu'nda uygulanan oyalama taktiklerini belirtmek için de kullanılır.

Bir yandan toprak kazanma hırsı, öte yandan ABD'ye köleliğin geçerli olduğu yeni eyaletler katma hevesindeki Güneylilerin yüreklenmesiyle 1850'lerde doruğuna ulaşan filibustering, Amerikan İç Savaşı'na (1861-65) değin yaygınlığını korudu. Birçok önde gelen Güneyliyi, Küba'nın İspanya'ya karşı ayaklanmaya hazırlandığına inandıran Narcisso Lopez, 1849'dan başlayarak Küba'ya üç sefer düzenledi; ama hiçbirinde başarıya ulaşamadı. 1851'deki son seferinde, bir grup gönüllü Güneyliyle Havana'ya çıkartma yaptı. Beklenen ayaklanma gerçekleşmeyince, 50 kadar adamıyla birlikte, İspanyol askeri yetkililerince idam edildi.

ABD'de İç Savaş'ın başlamasıyla filibustering de ortadan kalktı. Ülke tarımdan sanayiye yöneldikçe toprak kazanmak eski önemini yitirdi ve köleliğin kaldırılmasıyla Güneylilerin istilacılara sağladığı destek kesildi.

* * *

Bugün de, düzenli bir orduya bağlı olmaksızın, girişilen askeri harekâtlara zaman zaman filibustering denir. Ama terim günümüzde daha çok, 19. yüzyıl ortalarından başlayarak girdiği siyaset alanında geçerliliğini korumaktadır. ABD Senatosu'nda bir yasa tasarısı oylanmadan önce, yasayı engellemek ya da tasarıda değişiklik yapılmasını sağlamak isteyen bir azınlığın kullandığı oyalama taktikleri bu adla anılır. Bazen tek bir senatörden oluşan bu azınlık, çok uzun konuşmalar yaparak yasadan yana olan çoğunluğu, tasarıyı geri almaya ya da değiştirmeye zorlayabilir.

Konuşma süresinin kısıtlı olduğu Temsilciler Meclisi'nden farklı olarak Senato'da, bir yasa tasarısının görüşülmesinde zaman sınırı yoktur. Kürsüdeki konuşmacı yasa tasarısıyla hiç ilgisi olmayan konularda saatlerce konuşabilir. Kayıtlara geçen en uzun filibustering, 1957'de Güney Carolina senatörü Strom Thurmond'ın yaptığı konuşmadır. Güneyli senatörlerin, yurttaşlık haklarıyla ilgili bir yasayı engellemek için giriştiği başarısız çabanın bir parçası olarak Thurmond, 24 saati aşkın süre konuştu.

Filibustering'i engellemek için de, yeterlik önergesi vermek ve konuşmacının yorulmasını sağlamak için oturumu gece gündüz aralıksız sürdürmek gibi taktikler geliştirilmiştir.

* * *

‘‘Filibustering'' (‘‘fili bastır'' diye okunur) yapıyor Refah Partisi...

Kökeni askeridir.

Türkiye'deki 86 bin caminin, günde beş vakit toplanan, her namaza duruşlarında 10 bin lirayı ‘‘cami yaptırma derneği'' sandığına atıp RP'ye ve köy sandığına yollayan cemaati sokağa dökmeyin...

Filin hortumuyla tankın topu arasındaki ‘‘özdeşlik-benzerlik'' üstünüze kalmasın!