Vatandaşa göre Türkiye’de demokrasi eksikli

Araştırmanın amacı, Türkiye’de demokrasi algısını öğrenmek. Daha birkaç gün önce basına tanıtılan bu araştırma, bana göre son derece önemli ve ilginç sonuçlar içeriyor. O yüzden lafı fazla da uzatmadan sonuçların bir kısmını aktarmaya çalışayım.

Oy verirken özgür müyüz: Araştırmaya katılanların yüzde 69’u, ‘Seçmenlerin kendi özgür iradeleriyle oy verdiklerini düşündüğünü’ söylüyor. Ama geriye kalan bir yüzde 30 var ki, onlar seçmenlerin tercihlerini baskı altında yaptığına inanıyor.

Yüzde 10 baraj kalsın mı: Araştırmaya katılanların yarıya yakını (yüzde 48.5) yüzde 10 barajının devam etmesinden yana; buna karşılık yüzde 40’lık bir kitle ya tamamen kaldırılmasını ya da barajın indirilmesini istemekte.

Şeriatçı parti, etnik parti: Katılımcıların hatırı sayılır büyüklükteki bir bölümü (yüzde 60) dine dayalı bir düzen kurmak isteyecek bir partiyi ‘normal karşılamadıklarını’ söylüyor. Aynı soru etnik temelli parti için sorulunca ‘normal bulmayanlar’ın oranı biraz daha azalsa da hâlâ büyük bir kitle olarak kalıyor.
Demokrasi nedir?: Katılımcılara bu soru da sorulmuş ve çeşitli seçenekler sıralanmış. Bu seçenekler içinde bir tanesi açık ara önce. Katılımcıların üçte biri (yüzde 33) demokrasinin ‘Özgürlük/Özgür düşünce’ olduğunu söylemiş. Bunu en yakın izleyen seçenekler ‘Özgür yaşama biçimi’ (yüzde 9.6) ve ‘Halkın kendini yönetmesi.’ (Yüzde 8.8)

Ordu, sivil denetime: Araştırmaya göre katılımcıların yüzde 52.5’u ordunun sivillerin denetiminde olması gerektiğini söylüyor. Ama unutmayın, yüzde 40 gibi bir kitle de sivil denetim istemiyor. Peki katılımcılar bugünkü durum için ne düşünüyor? Yüzde 48.5, hükümetin orduyu denetim altında tuttuğunu düşünüyor, yüzde 42 ise aksini.

Asker darbe yapabilir diyen bir millet: Araştırmanın en ilginç bulgularından bir tanesi, yüzde 39’luk bir kesimin gerektiğinde askerin darbe yapıp yönetime el koyabileceğini onaylar tarzda konuşması. Araştırmaya göre, CHP ce MHP’li seçmenlerin yarısı, AK Partili seçmenlerin ise üçte biri bu şekilde düşünüyor.
Hükümet politikalarında cemaat etkin: Araştırmacılar, son yılların en tartışmalı konularından birini de deneklere sormuşlar. Bu konu, dini cemaatlerin, ismiyle söyleyecek olursak Fethullah Gülen cemaatinin AK Parti hükümeti üzerinde etkili olup olmadığına ilişkin algı. Katılımcıların yüzde 51’i bu çeşit iddialara destek verirken yüzde 37’lik bir kesim hükümetin cemaatlerin etkisinde olmadığına ilişkin bir algıya sahip.

Yarı demokrasi/Otoriter demokrasi algısı

METROPOLL tarafından NDI için yapılan araştırmanın merkezinde demokrasi algısı yer alıyor. Daha önce başka pek çok araştırmanın da gösterdiğini bu araştırma da yineliyor, halk veya seçmen, ezici bir çoğunlukla demokrasinin ekonomik kalkınmayı sağlamada en iyi rejim olduğuna (yüzde 81.4) ve demokrasinin diğer tün yönetim biçimlerinden  üstün (yüzde 55.6) bir rejim olduğuna inanıyor.

Ancak mevcut demokrasimizle ilgili deneklere 0 ile 10 arasında bir not vermesi istendiğinde, ortalama not 5 çıkıyor. Bu not, çeşitli uluslararası endekslerde ‘melez rejim’ notu. Yani ne tam demokrasi ne tam otoriter, ikisinin arasında bir yer.

Halk da ‘Basın özgür değil’ diyor

ARAŞTIRMADA basın özgürlüğü algısı da ölçülmeye çalışılmış. Sonuçlar çok çarpıcı. Araştırmaya katılanların yüzde 55.4’ü bu satırların yazarı dahil gazeteci ve yazarların görüşlerini özgürce açıklayamadığı kanaatinde.

Katılımcıların yüzde 55’i aşan bir bölümü, medya patronlarının medya dışı işlerinin basın özgürlüğünü olumsuz etkileyeceği inancında.

Katılımcıların yüzde 53.2’si hükümetin basın özgürlüğünü kısıtladığını düşünüyor. Yüzde 40 ise kısıtlamadığı kanısında.