Doktorlar yanıldığında...

İlgilendikçe de ilginç, bazılarının sonuçları çok ciddi miktarda insanın ölmesine veya kronik hastalıkların pençesinde kalmasına neden olan olaylarla karşılaştım.

Üstelik bu olaylar sadece bir hastane, birkaç hasta veya bir ülke on binlerce hastayla da ilgili değil.

Bu olaylar küresel etkileri olan, kendi ülkemiz dahil dünyanın dört bir yanında yaşayan yüz milyonlarca insanı ilgilendiren olaylar.

Modern tıbbın (ve bilimin) tarihinden seçtiğim bir vaka var ki, herhalde ucu hepimize dokundu.

KALP KRİZİ GEÇİREN BAŞKAN

Her şey, 1955 yılında Amerika Başkanı Eisenhower’ın görevinin başında kalp krizi geçirmesiyle başlıyor.

Bu kalp krizini gizlemek yerine Eisenhower kendi sağlığıyla ilgili bütün bilgilerin halkla paylaşılmasını istiyor.

Doktoru sıfatıyla kardiyolog Paul Dudley White bir basın toplantısıyla hem başkanın durumunu anlattı hem de Amerikalılara kalp-damar hastalıklarından korunmaları için yapmaları gerekeni söyledi: Sigarayı bırakacak, daha az yağ tüketerek kolesterollerini düşüreceklerdi.

Bugünden bakınca sıradan bir öneri gibi geliyor ama değil: Kamuoyu, kolesterolü ve yediğimiz doymuş yağların kolesterolü arttırdığını ilk kez duyuyordu.

Akıl yürütme ve denklem basitti: Kalp krizine kalbi besleyen damarların tıkanması neden oluyordu.

O damarları tıkayan da kolesteroldü. Demek kalp krizine kolesterolün fazlalığı yol açıyordu.

Bugün aradan 60 yıl geçtikten sonra kalp-damar hastalıklarına sahiden fazla kolesterolün mü sebep olduğu bile tartışmalı.

Vücudumuzda kolesterolün artışına neyin sebep olduğu üzerindeki tartışmalar ise bu yazının konusu.

ET-YUMURTA YEMEYİN DİYEN DOKTOR

Doktorun adı Ancel Keys...

Herhalde insanlık tarihinde bu kadar çok insanın gündelik hayatına onun kadar etkisi olmuş insan bulmak kolay değildir.

Ancel Keys’e göre kalp hastalıklarıyla ilgili basit bir denklem vardı: Kolesterolü yediğimiz doymuş yağlı yiyecekler, yani kırmızı et, peynir, tereyağı ve yumurta yükseltiyordu.

Bunları çok az yemeli, hatta hiç yememeliydik.

Ancak Keys’le aynı fikirde olmayanlar da vardı; bunların en önemlisi Britanya’dan bir bilim insanı, John Yudkin’di.

Ona göre kalp hastalıklarının esas sebebi, doymuş yağlar değil şekerdi.

Üstelik bunu deneysel veriyle de kanıtlıyordu Yudkin.

Şimdi burada yerim yetmez ama Ancel Keys yıllarca doğrudan Yudkin’in itibarını hedef alan bir kampanya yürüttü, ona bu kampanyasında büyük yiyecek şirketleri de yardımcı oldular ve sonunda Yudkin yok oldu gitti.

OBEZİTE NEDEN PATLADI?

Geriye, bize on yıllardır kırmızı et yerine şekere bulanmış basit karbonhidratlar, margarinler ve bitkisel yağlar yediren yiyecek endüstrisi kaldı.

1980 yılında Amerikan hükümeti tarihinin ilk diyet tavsiyesinde bulundu ve doymuş yağların diyetlerden çıkarılmasını önerdi.

Onu Britanya ve derken bütün dünya izledi.

Obezitenin 1980’lerin ortalarından itibaren ciddi bir patlama göstermesi hiç de sürpriz değil.

Bugün dünya Keys’in değil, John Yudkin’in haklı olduğunu artık biliyor.

Sizi kalp ve damar hastası yapan şey yediğiniz et veya yumurta veya peynir veya tereyağı değil; şeker.

Karbonhidratlarınızı saf karbonhidrat olan şekere mümkün olan en uzak formda (yani düşük glisemik endeksli) ve ölçülü tüketmiyorsanız, şişman olmaya ve kalp hastalığına daha yatkınsınız.

DÜŞÜK KOLESTEROL ÖLDÜRÜYOR MU?

Peki ya kolesterol? Hiç mi korkmayalım?

Doktor değilim, kolesterolün önemsiz olduğunu söyleyemem ama bir şeyi söyleyebilirim: Düşük kolesterollülerin kalp krizinden ölmeye daha yatkın olduğuna ilişkin yeni yeni veriler geliyor.

Hem de çok şaşırtıcı bir kaynaktan geliyor bu veriler: Doktor Ancel Keys’in yakın bir arkadaşı olan ve ömrünü Keys’in tezlerini bilimsel olarak da kanıtlamak için (haa bu arada doymuş yağ-kalp hastalığı ilişkisi hiçbir zaman kanıtlanmadı) harcamış bir başka doktorun unutulmuş 40 yıl önceki bir araştırmasından...

Evet, Amerika’da Minnesota Üniversitesi’nde 1968-73 yılları arasında Dr. Ivan Franz Jr. tarafından yapılan bir araştırma yakın zamanda yeniden gün ışığına çıktı.

9 bin kişi üzerinde yapılan bu araştırmada, deneye katılanların yarısı yağsız diyete, diğer yarısı ise et-süt-yumurta zengini diyete tabi tutuldular.

Ama bu araştırmanın sonuçlarının analiz edilmesi için bugünü beklemek gerekti.

Dr. Franz’ın oğlu çoktan ölmüş babasının araştırmasını buldu, analizcilere verdi.

Sonuç şaşırtıcıydı: Evet, yağsız diyetle beslenenlerin kolesterolleri ortalama yüzde 14 düşmüştü ama bu grupta kalp hastalıklarından ölümler de artmıştı.

Kolesterolü düşürmek kalp krizini önlemiyor muydu yoksa? Bütün dünya boşuna mı obez oldu?