Avrupa Komşuluk Politikası

Amaç AB’nin genişlemesinin yeni bölünme hatları yaratmaması ve 25’ler Avrupası ile komşuları arasında ekonomik, politik ve güvenlik ilişkileri geliştirilmesidir. Projenin kapsadığı ülkeler Filistin Yönetimi dahil Barcelona sürecine katılan Akdeniz ülkeleri ile Belarus, Rusya, Ukrayna ve Moldova. Türkiye Barcelona sürecinde bulunmakla beraber AB’ye üye adayı statüsünde olduğundan liste dışında kalıyor. AKP konusunda Komisyon’un hazırladığı Strateji Belgesi aynı zamanda 2003 Aralığı’nda AB Konseyi tarafından onaylanan ‘Avrupa Güvenlik Stratejisi’ ile bağlantılı. Bu belge AB’nin Güney Kafkasya’da daha aktif olması gerektiğini vurguladığı için Komisyon Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan’ın da AKP çerçevesine alınmasını tavsiye ediyor.


AKP’nin uygulanmasında ilk aşamayı komşu sayılacak ülkelerle aynı değerlerin paylaşıldığını vurgulayan ortak eylem planları teşkil edecek. Bu değerlerin başlıcaları insan haklarına ve azınlık haklarına saygı, hukukun üstünlüğü, etkin yönetişim, iyi komşuluk ilişkileri, piyasa ekonomisi, sürdürülebilir kalkınma ve bazı kilit dış politika hedeflerinin benimsenmesi. Demokrasiden doğrudan bahsedilmiyor. Buna karşılık ilişkilerin gelişmesinin bu değerlere uyum temposu ile bağlantılı olacağının altı çiziliyor. Komşu ülkeler bu açıdan ayrı ayrı değerlendirilecek ve her biri ile ilişkiler buna göre düzenlenecek.

Eylem planlarının öngördüğü işbirliği alanları arasında terörizm ile mücadele, kitle imha silahları ve bölgesel ihtilaflar üzerinde politik diyalog sürdürülmesi var. Komşu ülkelere eğitim ve araştırma programlarına katılma olanakları yaratılacak ve onlarla enerji, taşıma, çevre ve bilişimde bağlantılar kurulacak. Avrupa Birliği standartlarına uyum oranında AB pazarı daha fazla açılacak ve serbest ticaret bölgeleri oluşturulabilecek. İçişleri ve adalet bağlamında göç, teröre karşı önlemler, insan trafiği, uyuşturucu ve silah kaçakçılığı, örgütlü suç, kara para aklaması ve mali ve ekonomik suçlar gündemde olacak. Eylem planları 3-5 yıllık süreler için geçerli kalacak, bu sürelerin sonunda daha ileri ortaklık modellerine geçilebilecek.


AKP özü ve coğrafi alanı ile kısmen ABD’nin öncülüğünü yaptığı Büyük Ortadoğu projesi ile örtüşüyor. Fakat daha somut ve daha inandırıcı. AKP Türkiye için de önemli sonuçlar doğurabilir. Bir kere Türkiye AB ile üyelik müzakerelerine başlayınca Irak ve İran da potansiyel AB komşusu olacaklar (Suriye zaten Barcelona sürecinde). İkincisi Güney Kafkasya AKP kapsamında olduğuna göre Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin bu proje ile ahenkli hale getirilmesi, özellikle sınırların açılması kaçınılmaz hale gelecek. Üçüncüsü henüz devlet olarak tanınmayan Filistin Yönetimi AKP’ye dahil olduğuna göre Kuzey Kıbrıs’ın bu politika kapsamına alınması olanakları belki de araştırılabilir.

AKP’nin ne ölçüde gerçekleşeceği şimdiden tahmin edilemezse de, Türkiye AB üyelik süreci ve Ortadoğu siyaseti açısından bu politikanın muhtemel yansımalarını dikkatle incelemelidir.