Yabancılar Brezilya'ya takıldı

Hayri ÇETİNKAYA

Piyasalar geçen hafta düşen Latin bombasından, bayram tatili nedeniyle bir hafta uzak kalacak. Bu süre içinde, Brezilya krizinin nasıl gelişeceğini kestirmek zor. Derinleşmeden atlatılması Türkiye'ye yarar.

Son gelişmelere bakılırsa, sanayileşmiş ülkelerin ve IMF'nin vakit geçirmeden yardım elini uzatması halinde, krizin derinleşmesi önlenebilir gibi gözüküyor. Brezilya'ya yardım eli, 40-50 milyar dolarlık nakit para transferi ile mümkün olacaktır.

IMF, Rusya krizine sağladığı maddi yardım konusunda yeterince tecrübe kazandı. Rusya'yı kurtarma amacıyla 20 milyar dolardan fazla fon sağlanmasına karşın, ülkenin bugünkü durumu ortada. Bu yüzden, IMF Brezilya'ya fon sağlamak için hemen harekete geçmeyebilir.

Sanayileşmiş ülke liderleri, krizde Latin dalgasının durdurulması için destek vadediyorlar. Ama onlar da, hemen ellerini ceplerine atma konusunda çok aceleci davranmayabilirler. Sanayileşmiş ülkelerin maddi yardım için aceleci olmayacaklarını, IMF yetkilileri ve ABD yönetiminin geçen hafta Brezilya'ya yaptığı bir çağrı da doğrular nitelikteydi. Söz konusu çağrı ile Brezilya yönetimi, ‘real’in değerini koruma pahasına döviz rezervlerini eritmemesi gerektiği konusunda uyarılıyordu.

Bu uyarı, Merkez Bankası'nın taze Başkanı Lopes'in, ülkeden her gün bir milyar dolardan fazla döviz çıktığı yolundaki açıklamasının ardında geldi. Keza Brezilya'da portföyü bulunan yabancı fonlar, geçen haftanın ikinci yarısından itibaren bu ülkeden hızla çıkmaya başladı.

Hafta içinde, önce para birimindeki dar bandı, yüzde 8'lik fiili devalüasyon ile geniş banda çeviren Brezilya, bu yetmeyince, hafta sonunda ‘real’in değerini serbest dalgalanmaya bıraktı. Rusya'da benzeri yöntemleri uygulayan Kremlin yönetimi de, rubleyi serbest dalgalanmaya bırakmıştı. Rusya'nın durumu ortada.

KRİZ ÖNLENEBİLİR Mİ?

Brezilya krizinin fazla derinleşmeden önlenmesi mümkün mü? Buna, uluslararası piyasaları yakından takip edenler, ‘‘Artık ok, yaydan çıkmış durumda. Çok zor’’ diyorlar.

Türkiye, çok büyük ekonomik bağlantıları olmasa da, Brezilya krizinden en fazla etkilenen ülkelerden biri olabilir.

Keza Türkiye de, Brezilya gibi gelişmekte olan, diğer bir ifadeyle yeni yetme pazarlardan biri durumunda. Piyasaları yakından takip edenler, yabancıların yeni yetme pazarlara dönük stratejilerini, Rusya krizinde öğrendiler. Bu yüzden geçen hafta Brezilya krizi patladığında, pek çoğu, ‘‘Biz geçen yıl ağustos ayında, bu filmin galasındaydık’’ demekten kendini alamadılar.

Yabancılar, yılbaşından itibaren, para kazanmak için aralarında Türkiye'nin de bulunduğu yeni yetme pazarlara yönelmeye başlamışlardı. Bizim borsa ve bono piyasasına giren yabancı fonların da, yeni yılın ilk haftasında, yaklaşık 25 trilyon liralık işlem yaptığı biliniyor.

Tam yabancıların, yeni umutlarla piyasalara dönmeye başladığı sırada, önce içerde Interbank olayı yaşandı. Bunun bankacılık sektöründe yarattığı olumsuzluklar azalmaya başlamıştı ki, bu kez de Brezilya krizi patladı.

Bu koşullarda, yabancıların bizim piyasalarda ve benzerlerinde girmesi veya kalması beklenemez. Keza önceki hafta bono ve borsasında işlem yapanların çoğu, geçen hafta tekrar satışa geçtiler.

Bu hafta içinde Brezilya krizi ile ilgili gelişmeler, biraz daha netlik kazanırken, Ramazan Bayramı nedeniyle bizim piyasaların kapalı olması biraz şans olarak da görülebilir. Derinleşecek krizde, olumsuz gelişmeleri bayram sonrası tartışırız. İyi bayramlar.